صحبت از ارزهای دیجیتال این روزها در بیشتر محافل اقتصادی، کاری
و حتی خانوادگی مطرح میشــود و اولین تصویری که معموال در ذهن
بسیاری از ما با شنیدن ارز دیجیتال شکل میگیرد، »بیتکوین« است،
اما آیا واقعا »بیتکوین« همان ارز دیجیتال اســت؟ پاسخ هم بله هست
و هم خیر.
»خیر« به این دلیل که ساختار ارزهایی مثل بیتکوین و فناوری بالکچین
به شــکل غیرمتمرکز و بدون نیاز به نهادهای واسط طراحی شده و این
موضوع در مورد ارزهای دیجیتال، ارزهای سنتی و فیات کامال متفاوت
و متکی بر یک سیســتم یا همان دفتر کل متمرکز در نهاد یا بانک است.
»بله« هم تا حدودی، به این دلیل که چون تراکنشهای مالی رمزارزها بر
بستر دیجیتال اتفاق میافتد، بنابراین »بیتکوین« و سایر رمزارزها نوعی
ارز دیجیتال محسوب میشوند، ولی باید توجه داشت که هر ارز دیجیتالی،
همان رمزارز نیست. پس اگر تا امروز برای شما ارزهای دیجیتال معادل
همان رمزارزها بودهاند، باید بدانید که این یک اشتباه مصطلح است و لحاظ
کردن این دو به عنوان یک ماهیت واحد، خطایی اســت که امکان دارد
خیلیها متوجه آن نشــوند. برای اینکه درک بهتری از تفاوت رمزارزها و
ارزهای دیجیتال داشته باشیم، بیاید کمی به تعاریف بپردازیم و در ادامه ۶
مورد از تفاوتهای اصلی رمزارزها و ارزهای دیجیتال را بشناسیم.
تعریف ارز دیجیتال
با جســتوجو در ویکیپدیا به این تعریف از ارز دیجیتال )پول دیجیتال،
پول الکترونیکی یا ارز الکترونیکی( میرسیم. ارز دیجیتال نوعی دارایی
تلقی میشود که همچون ســایر ارزهای سنتی، سوابق تراکنش آن در
یک دفترکل متمرکز ثبت و با اســتفاده از کامپیوتر و بسترهای اینترنتی
و دیجیتال در یک یا چند ســرور توزیع میشود. این پایگاه ذخیرهسازی
میتواند یک کامپیوتر معمولی یا پرونده دیجیتالی پخش شده بین چند
کامپیوتر در نقاط مختلف دنیا باشــد، اما این توزیع بدان معنا نیست که
مدیریت خریدوفروش ارز غیرمتمرکز است، بلکه صرفا به دلیل پردازش
آسانتر و امنیت اطالعات این اتفاق میافتد و در واقع دفتر کل و نهاد ناظر
بر این تراکنشها یکی است. برای مثال میتوان از cash-eبه عنوان یک
نمونه ارز کامال دیجیتال نام برد که در حال حاضر نیز بسیاری از افراد از آن
برای مبادلههای اینترنتی خود استفاده میکنند.
به عبارت ســاده، ارزهای دیجیتال از نظر ساختار تراکنشی و ثبت، کامال
مشابه سایر ارزهای سنتی هستند، با این تفاوت که با توسعه بستر دیجیتال،
دیگر همچون گذشته شکل فیزیکی اسکناس یا سکه را ندارند. از آنجایی
که ارزهای دیجیتال از نظر ساختار مشابه ارزهای رایج دنیا هستند؛ بنابراین
منطقی اســت که ارزهای دیجیتال هم باید پشــتوانهای همچون طال،
فلزات گرانبها یا اعتبار شــرکتها را داشــته باشند. همچنین این ارزها
توســط یک نهاد متمرکز کنترل و عرضه میشوند و مزیت اصلی آنها
سرعت بخشیدن به جابهجایی پول و انجام معامالت فوری است؛ بنابراین
میتوان تصور کرد که ارزهای دیجیتال صرفا ماهیت فیزیکی در دنیای
واقعی ندارند، ولی به شکل دیجیتال کامال شبیه به پول عمل میکنند. شما
میتوانید ارزهای دیجیتال را به راحتی با سایر ارزها، حتی ارزهای فیات،
مبادله کنید و برای پرداخت هزینه یک کاال یا خدمت، در یک فروشــگاه
آنالین از آن استفاده نمایید. بدیهی است که این ماهیت دیجیتال باعث
میشود تا شما محدود به مرزهای جغرافیایی و سیاسی نباشید و بتوانید در
هر کجای دنیا اعتبار خود را جابهجا و با آن خرید کنید.
هرچند با دیجیتالی شدن بیشتر ابعاد زندگی افراد و خدمات بانکی، برخی
از کارشناسان اینگونه استدالل میکنند که اکنون همان ارزهای سنتی
کشورها مثل ریال، دالر، کرون، یورو و… که از طریق اپلیکیشنهای بانکی
جابهجا میشوند نیز به نوعی ارز دیجیتال محسوب میشوند؛ چراکه ضرب
مسکوک و چاپ اسکناس نیز با توجه به توسعه تکنولوژی به حداقل رسیده
و احتماال در آیندهای نه چندان دور، اســتفاده از اسکناس و سکه منسوخ
خواهد شد؛ بنابراین اغراق نیست اگر بگوییم، همه ارزهای سنتی به نوعی
در حال تبدیل به ارزهای دیجیتال هستند و شاید در مواردی هم به شکل
کامل، این دگردیسی اتفاق افتاده باشد.
تعریف رمزارز
رمزارز یا همان Cryptocurrency ،نوعی از دارایی دیجیتال اســت که
به عنوان ابزاری برای معامله بین افراد طراحی شــده، اما سوابق تراکنش
بین این افراد در یک دفترکل توزیع شده بین تمامی نودهای شبکه ثبت
میشــود. این یعنی هر کدام از نودها به مثابه یک دفترکل در نظر گرفته
میشوند که در نتیجه استفاده از تکنیک رمزنگاری در تبادل و جابهجایی
رمزارزها، حفظ امنیت و ســوابق معامالت کاربران بیشتر از روشهای
قدیمی مثل ثبت در دفترکل بانــک مرکزی خواهد بود. عالوه بر این در
الگوریتم استخراج رمزارزها، به ازای رمزنگاری و رمزگشایی در هر نود از
شبکه، پاداشی معادل بخشی از همان رمزارز در نظر گرفته شده تا انگیزه
کافی برای توسعه شبکه وجود داشته باشد. به این نودهای رمزگشایی و
رمزگذاری در تراکنشها “ماینر” گفته میشــود که اتفاقا بازار آن هم به
دلیل جذابیت مالی در حال رشــد اســت. پس متوجه شدیم که رمزارزها
معموال پشــتوانه متمرکزی مثل بانکهای مرکزی ندارند و توسط یک
مرجع خاص صادر نمیشوند، بلکه در یک فرآیند توزیع شده و دموکراتیک،
این اکثریت کاربرها یا به عبارت بهتر نودها هستند که تعیین میکنند چه
سیاستی بر تراکنشهای مالی شــبکه حاکم باشد. در واقع تفاوت اصلی
رمزارز و ارزدیجیتال هم در همین جا مطرح میشــود. ارزهای دیجیتال
اگرچه غیرفیزیکی هستند، ولی باز هم برای پیدا کردن سوابق تراکنشها
باید به یک ســرور مرکزی یا بانک مراجعه کرد، اما در رمزارزها با استفاده
از فناوری بالکچین ســوابق تراکنشهای انجام شده را بین همه توزیع
میکنند و بدیهی است که چون همه شبکه از هر تراکنش، میزان و زمان
آن مطلع است، هیچگونه دخالت مرکزی نمیتواند در این سوابق تغییر یا
دستکاری ایجاد کند.
بیتکوین به عنوان اولین رمزارز کدباز )OpenSource )در ســال ۲۰۰۹
میالدی توسط فرد یا گروهی موسوم به ساتوشی ناکاموتو عرضه شد و از
زمان انتشار عمومی این رمزارز تاکنون تعداد قابل توجهی رمزارز دیگر نیز
وارد بازار شدهاند که طبق آمارهای رویترز به بیش از ۴ هزار مورد میرسد که
اگر میزان »هرزارزها« یا همان ارزهای بیریشه را به آن اضافه کنیم، این
عدد فراتر هم خواهد رفت.
از مهمترین ویژگیهای رمزارزها میتوان به امنیت باال، قابل اعتماد بودن
و حفظ حریم خصوصی اشــاره کرد که این مهم با رمزنگاری کوینها با
اســتفاده از الگوریتمها و فرمولهای ریاضی امکانپذیر شــده اســت.
غیرمتمرکز بودن رمزارزها نگاه دنیا را به پول کامال تغییر خواهد داد، چراکه
دیگر هیچ ارگان نظارتی یا دولتها نمیتوانند روی آن تسلط داشته باشند
و قیمت آن را دستکاری کنند.
تفاوتهای اصلی رمزارز و ارز دیجیتال
همانطور که اشاره شد، رمزارزها و ارزهای دیجیتال با هم متفاوت هستند،
اما در ادامه مهمترین تفاوتهای این دو را بررسی خواهیم کرد.
ارزهای دیجیتال متمرکز هســتند، به این صورت که معامالت در یک
شبکه مانند بانک مرکزی انجام میشود، اما رمزارزها کامال غیرمتمرکز و
توزیع شده بین کاربران معامله میشوند و در واقع مقررات آن توسط اکثریت
اجتماع و نودهای شبکه تنظیم میشود. البته اخیرا رمزارزهای متمرکز نیز
توسط برخی از ســازمانها و شرکتهای خصوصی وارد بازار شدهاند که
صرفا از الگوریتم رمزنگاری برای حفظ حریم خصوصی استفاده میکنند.
شــفافیت در ارزهای دیجیتال نســبت به رمزارزها کمتر است. شما با
ارزهای دیجیتال نمیتوانید آدرس یک کیف پول را انتخاب کنید و سوابق
تراکنشهای هر ارز برای شــما غیر قابل مشاهده اســت، اما در ساختار
رمزارزها همه معامالت به صورت شفاف برای همه شبکه قابل مشاهده
اســت، چراکه جریان درآمد و خریدوفــروش در زنجیره بلوکی یا همان
بالکچین قرار میگیرد و برای ثبت تراکنشها الزم است که این اطالعات
در اختیار همه نودها باشد.
چون ارزهای دیجیتال توسط یک مرجع مرکزی اداره میشوند، در نتیجه
این نهاد مرکزی میتواند معامالت را به درخواست یکی از طرفین معامله،
دولتها یا ســازمانهای ذینفع، محدود یا مسدود نماید. این موضوع در
مورد رمزارزها غیرممکن اســت و قوانین مربوط به آن توسط اجتماعات
شکل گرفته در شبکه و اکثریت نودها تنظیم میشوند.
چارچوبهــای قانونی برای ارزهای دیجیتال در بیشــتر نقاط دنیا
شــکل گرفته، اما قوانین رمزارزها هنوز مبهم و نامشخص است. برای
مثال دســتورالعمل
۲۰۰۹/۱۱۰/EC اتحادیه
اروپا و ماده چهــار قانون تجارت
ایاالت متحده، ارزهــای دیجیتال را کامال
به رسمیت میشناسند، اما در مورد رمزارزها هنوز در بیشتر
کشورها روال قانونی مشخصی وضع نشده و همگی منتظر سایر کشورها
هستند تا ببینید چه مواردی از نظر قانونی باید لحاظ شود.
کارمزد تراکنش در ارزهای دیجیتال اعداد و ارقام از پیش تعیین شده و
نسبت به رمزارزها بسیار قابل توجه است، در حالی که این موضوع در مورد
رمزارزها به حداقل میرسد. به لطف فناوری بالکچین، کاهش چشمگیر
کارمزد تراکنش در شــبکه معامالتی رمزارزهــا، میتوانید حجم قابل
توجهی از پول را با کمترین میزان از کارمزد یا همان »فی« انتقال دهید
که در نتیجه، حجم معامالت بیشتر و در عین حال سریعتر خواهد بود.
ارزهای دیجیتال و رمزارزها این روزها در ادبیات اقتصادی به یک شکل
بیان میشوند، این در حالی است که بهرغم شباهتهای زیاد، این دو از نظر
ماهــوی با یکدیگر تفاوتهای قابل توجهــی دارند. مهمترین تفاوت،
موضوع متمرکز بودن ارزهای دیجیتال و غیرمتمرکز بودن رمزارزهاست.
ارزهای دیجیتال همچون ســایر ارزهای سنتی دارای پشتوانه و کنترل
بانکهای مرکز یا یک نهاد مشــخص هســتند که میتواند در انجام
تراکنشها دخالت یا انسداد ایجاد کند، ولی سوابق تراکنشهای رمزارزها
در دفترکل توزیع شدهای بین تمامی اعضای شبکه ثبت خواهد شد. در
نتیجه، هیچ انگیزه بیرونی یا شخص ثالثی نمیتواند در انجام تراکنشها
دخالت کند. ارزهای دیجیتال تاکنون از نظر قانونی در بسیاری از کشورها
به رسمیت شناخته میشوند، اما رمزارزها چون بر مبنای فناوری بالکچین
و ابهامات پیرامون آن هستند، مشمول قوانین مشخص و کاربردی نیستند
و از اینرو باید در زمینه قانونگذاری و طراحی چارچوبهای فعالیت این
حوزه، کارهای عمیقی صورت گیرد.
