ایران و هندوستان، با وجود چالش‌های جهانی، همکاری نزدیک و دوستانه‌ای دارند؛ ارتباطی که به عقیده هندی‌ها نام همسایگی بر خود دارد و از سوی ایران نیز هند یکی از مهمترین شرکای تجاری و فرهنگی به شمار می‌آید. روابط دیپلماتیک ایران و هند، از سال‌های گذشته ادامه‌دار بوده و حتی تحریم‌های آمریکا هم نتوانسته میان دو کشور فاصله بیاندازد. در موضوع اقتصاد نیز نقطه اشتراک اصلی، کریدور تجاری شمال-جنوب با محوریت بندر چابهار است و حمایت‌های سیاسی دو جانبه، در بازه‌های زمانی مختلف، نشان از همفکری دو کشور دارد. در گفت‌وگوی اختصاصی که با رودرا گائوراو شرست، سفیر هند در ایران داشتیم، موضوعات مختلفی از جمله سابقه روابط ایران در حوزه‌های فرهنگی، تجاری و سیاسی و همچنین برنامه‌های مورد نظر میان دو کشور در زمینه تبادل دانشجو و… را مورد بررسی قرار دادیم که مشروح آن به نظر خوانندگان ارجمند می‌رسد.
با توجه به سابقه طولانی روابط ایران و هند به ویژه در بخش‌های تجاری، فرهنگی و سیاسی، این روابط را در چه سطحی ارزیابی می‌کنید؟
روابط هند و ایران به‌طور استثنایی گرم و دوستانه است که دلیل اصلی آن، سابقه طولانی تعاملات متقابل و مبادلات بین دو کشور است. هزاران سال است که تمدن‌های هندی و پارسی از نظر سیاسی، اقتصادی و مهمتر از همه، فرهنگی بر یکدیگر تاثیر گذاشته‌اند. این تاثیرگذاری در طول قرن‌های متمادی باعث به وجود آمدن حس احترام و محبت متقابل بین مردم ما شده که شکل‌دهنده مبنای مودت کنونی ما می‌باشد. رهبران سیاسی ما رابطه‌ای گرم و اعتمادآمیز با یکدیگر دارند و جلسات مابین آن‌ها همیشه مثبت و نتیجه‌بخش است. در حوزه اقتصادی نیز سال‌های زیادی مبادلات قوی با یکدیگر داشتیم. ایران به‌طور سنتی یکی از تامین‌کنندگان اصلی منابع انرژی برای هند بوده است. البته در چند سال گذشته شرایط خارجی و تحریم‌های تحمیل‌شده بر ایران این رابطه دوجانبه اقتصادی مفید را به طرز چشمگیری تحت تاثیر قرار داده، اما دو کشور همچنان در حال تلاش برای افزایش همکاری و داد و ستدها در تمامی حوزه‌های ممکن هستند.
با توجه به اهمیت پروژه توسعه بندر چابهار در روابط دو کشور، اکنون این پروژه در چه مرحله‌ای قرار دارد؟
توسعه بندر چابهار به عنوان یک قطب مهم ترانزیتی برای مدت زیادی چشم‌انداز مشترک هند و ایران بوده است. در سال ۲۰۱۶، سعی کردیم تا این چشم‌انداز را با امضاء قراردادی که بر اساس آن یک شرکت تحت مالکیت دولت متعهد به سرمایه‌گذاری در تجهیز و بهره‌برداری از بندر به مدت ۱۰ سال شد، محقق کنیم. بعد از امضاء این قرارداد، طرف ایرانی قصد انجام برخی از تغییرات در آن را داشت؛ بنابراین دو کشور تصمیم گرفتند، در حالی که برای قرارداد بلندمدت به مذاکره ادامه می‌دهند، یک قرارداد کوتاه‌مدت یک‌ساله را امضاء نمایند. شرکت هندی از سال ۲۰۱۸ و تحت قراردادهای کوتاه‌مدت که هر بار به مدت یک‌سال تمدید می‌شدند، مشغول بهره‌برداری از پایانه شهید بهشتی بندر چابهار بوده است. در این دوره بهره‌برداری هند از بندر، ترافیک باری که از این بندر عبور می‌کند، افزایش چشمگیری داشته است. ضمنا مذاکرات روی قرارداد بلندمدت ادامه پیدا کرد و در نهایت، در تاریخ ۲۴ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۳ (۱۳ مه ۲۰۲۴) یک قرارداد بلندمدت ۱۰ ساله دیگر را امضاء کردیم. امضاء قرارداد بلندمدت بازنگری شده، یک علامت بسیار مهم و مثبت به جوامع تجاری دو کشور بود. داشتن اطمینان بلندمدت، سرمایه‌گذاری بیشتر در تجهیز بندر را برای هند آسان‌تر می‌کند. همچنین هند پیشنهاد تامین مالی برای تکمیل اتصالات بندر چابهار با پس کرانه در ایران را ارائه کرده و دو کشور در حال گفتوگو درباره پروژه‌هایی هستند که می‌شود با تامین مالی هند آن‌ها را اجرا کرد. امیدوار هستیم که در سال‌های پیش رو شاهد افزایش چشمگیر استفاده از این بندر، خصوصا برای ترافیک ترانزیتی بین هند و کشورهای آسیای مرکزی از جمله افغانستان باشیم.
آیا برنامه‌ای بین هند و ایران برای تبادل دانشجو و محقق در زمینه تاریخ، ادبیات و سایر رشته‌ها وجود دارد؟
زبان و ادبیات از قوی‌ترین جنبه‌های تاریخ مشترک دو کشور هستند. شما می‌دانید که زبان فارسی برای قرن‌های زیادی زبان نخبگان هندی بوده و برای مقاصد دیوانی، حقوق و ادبیات به‌طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گرفته است. در نتیجه، یک مجموعه عظیم از نسخ خط فارسی در هند موجود است که از آنچه در ایران می‌باشد نیز بسیار بزرگ‌تر است. دو کشور از ارزش این منابع تاریخی برای فهم تاریخ و ارتباطات تاریخی ما آگاه هستند. در حال حاضر نیز همکاری فعالانه بین کارشناسان ادبیات و تاریخ ما برای آرشیو کردن این نسخ خطی در جریان است و در تلاش هستیم که آن را بیش از پیش توسعه دهیم. از طرفی، مقامات هندی قصد دارند که سنت یادگیری زبان فارسی را در هند زنده نگه دارند. در آخرین سیاست آموزشی ما، زبان فارسی به عنوان یکی از زبان‌های کلاسیک هند به رسمیت شناخته شده که این امر مشوقی برای تعلیم فارسی در مدارس و دانشگاه‌های هند به شمار می‌رود. ما با موسسات ذی‌ربط ایرانی برای توسعه برنامه و مواد آموزشی در ارتباط هستیم. بدون شک این تلاش‌ها به همکاری‌های بیشتر مابین مدرسین و محصلین در هر دو سو خواهد انجامید. همچنین علاقه به یادگیری درباره تاریخ و سنت‌های ادبی یکدیگر از جمله شعر را مجددا زنده خواهد کرد.
هند از دیرباز یکی از مقاصد مهم دانشجویان ایرانی بوده است. دانشگاه‌ها یا سفارت هند در ایران چه خدماتی برای تسهیل حضور این دانشجویان در هند ارائه کرده‌اند؟
این درست است که به صورت تاریخی بسیاری از دانشجویان ایرانی، خصوصا برای رشته‌های فنی مانند مهندسی به هند سفر می‌کردند، ولی در طول زمان این تعداد کاهش یافته است. دانشگاه‌های هندی پذیرای دانشجویان ایرانی هستند و فکر می‌کنم که هند یک محیط آشنا و راحت از نظر فرهنگی برای دانشجویان ایرانی از جمله دانشجویان زن می‌باشد. همچنین هند یک مقصد آموزشی مقرون به صرفه در مقایسه با کشورهای غربی است. در سطح سفارت، بورسیه‌هایی را برای کمک به تحصیل در هند به دانشجویان شایسته ایرانی ارائه می‌دهیم که این بورسیه‌ها تقریبا برای تمامی رشته‌های تحصیلی، به غیر از پزشکی، در دسترس و قابل استفاده می‌باشند. آن‌ها تمامی دانشگاه‌های مطرح هند را پوشش می‌دهند و می‌توانند برای گرفتن مدارک کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری مورد استفاده قرار گیرند. به غیر از بورسیه‌های سفارت، بسیاری از دانشجویان ایرانی با هزینه خودشان در دانشگاه‌های هندی ثبت نام می‌کنند. سفارت آمادگی دارد، برای تمامی دانشجویان ایرانی خواهان تحصیل در هند راهنمایی برای ارائه درخواست در دوره‌های دانشگاهی را ارائه و صدور روادید را برای آن‌ها تسهیل نماید. سفارت همچنین یک گردهمایی سالانه را برای دانشجویانی که در گذشته، دوره‌های تحصیلی و آموزشی را در هند گذرانده‌اند، برگزار می‌کند تا بازخورد آن‌ها را دریافت کنیم و سیستم خود را برای کمک به دانشجویان ایرانی در آینده بهبود بخشیم.
آیا روابط دو کشور را در زمینه گردشگری مطلوب می‌دانید و برنامه‌ای برای توسعه این روابط وجود دارد؟
فکر می‌کنم که حجم فعلی گردشگران بین هند و ایران بسیار کمتر از پتانسیل آن است. با توجه به هزاران سال سابقه مشترک بین دو کشور، ده‌ها مکان و بنای تاریخی در ایران و هند وجود دارد که مورد توجه گردشگران دو کشور قرار می‌گیرند. علاوه بر مکان‌های تاریخی، پتانسیل افزایش گردشگری مذهبی، گردشگری ماجراجویی – ورزشی، گردشگری پزشکی و گردشگری جلسات – کنفرانس نیز وجود دارد. خوشبختانه هر دو کشور از پتانسیل عظیم موجود برای افزایش جریان گردشگری آگاه هستند. وزارت گردشگری ایران اخیرا رویداد معرفی ظرفیت‌های گردشگری(Road show) را در هند برای معرفی جاذبه‌های گردشگری ایران برگزار کرد. تصمیم ایران برای قرار دادن هند در فهرست کشورهای واجد شرایط برای سفر گردشگری بدون روادید نیز تاثیر مثبتی خواهد داشت. از طرف هندی نیز در حال برنامه‌ریزی برای برگزاری برخی از رویدادهای تبلیغاتی گردشگری، به ویژه برای معرفی مکان‌های ناشناخته گردشگری هند برای ایران هستیم.
روابط هند و ایران در بخش صنعت را چگونه ارزیابی می‌کنید و چه پیشنهادی برای افزایش سطح آن دارید؟
همان‌طور که اشاره کردم، هند و ایران در گذشته تعامل اقتصادی قابل توجهی داشتند، اما این تعامل در حال حاضر تحت تاثیر شرایط ژئوپلیتیک و تحریم‌های غرب علیه ایران قرار گرفته است. تحریم‌ها نه‌تنها بر جریان تجاری بین دو کشور تاثیر گذاشته، بلکه پتانسیل همکاری‌های سرمایه‌گذاری را نیز پیچیده کرده است. در این زمینه، فقدان ارتباطات منظم بانکی به‌طور خاص آسیب رسان است. اگر بتوان این محدودیت‌ها را برطرف کرد، زمینه بسیار زیادی برای پروژه‌های سرمایه‌گذاری مشترک سودمند وجود دارد. ساختار اقتصاد ایران و هند بسیار مکمل یکدیگر است، از این‌رو هر دو کشور می‌توانند نیازها و احتیاجات یکدیگر را تامین کنند. این امر ظرفیتی را برای کسب‌وکارهای ما ایجاد می‌کند تا سرمایه‌گذاری‌های مشترک در حوزه‌هایی مانند انرژی، پتروشیمی، کود، نساجی، پشتیبانی، فرآوری مواد غذایی و داروسازی را انجام دهند. امیدواریم که مشارکت روزافزون هند در بندر چابهار فرصت‌های بیشتری را برای همکاری‌های صنعتی، نه‌تنها برای خدمت به تجارت دوجانبه، بلکه به تجارت ترانزیتی از طریق خاک ایران ایجاد کند. در این میان، حل مسایل ناشی از تحریم‌ها و محدودیت‌های بانکی برای تحقق کامل این قابلیت بالقوه، مهم است.
با توجه به صنعت داروسازی پیشرفته در هند و زیرساخت‌های مناسب در ایران، آیا روابطی بین دو کشور در این زمینه وجود دارد؟
ظرفیت‌های بومی خوبی در تولید محصولات دارویی با کیفیت بالا و مقرون به صرفه وجود دارد. هند به یکی از بزرگترین تامین‌کنندگان محصولات دارویی در جهان، به ویژه برای محصولاتی مانند واکسن‌های کودکان و داروهای ضد رتروویروس تبدیل شده است. صنعت داروسازی ایران در حال حاضر حجم قابل توجهی از مواد فعال دارویی (API) را از هند وارد می‌کند که برای ساخت دارو در ایران استفاده می‌شود. مانند سایر بخش‌ها، این تجارت نیز در سال‌های اخیر به دلیل تحریم‌های ایران آسیب دیده است. با وجود اینکه تجارت دارو از تحریم‌ها معاف است، اما محدودیت‌های بانکی، پرداخت واردات را با مشکل مواجه می‌کند. با وجود این مشکلات، ظرفیت زیادی برای افزایش تجارت دارویی در آینده وجود دارد. علاوه بر تجارت مواد فعال دارویی، داروها و دستگاه‌های پزشکی، پتانسیل خوبی برای سرمایه‌گذاری مشترک در این بخش با استفاده از نقاط قوت هر دو کشور وجود دارد. ما مشارکت شرکت‌های داروسازی ایرانی و هندی را در نمایشگاه‌های تخصصی در دو کشور تشویق می‌کنیم تا شرکت‌های ما بتوانند پتانسیل چنین همکاری‌های دوجانبه سودمندی را کشف کنند.
