طی سالهای اخیر اینترنت و رایانه به بخش تفکیکناپذیر و حیاتی در
زندگی انســان و به ویژه جنبههای اقتصادی آن تبدیل شده که یکی از
مهمترین این جنبهها را باید ارزهای دیجیتال دانست. همانطور که در
ابتدای رواج انواع مختلف پول، جامعــه مالی و اقتصادی پس از اندکی
تردید آن را پذیرفته است، به نظر میرسد که ارزهای دیجیتال نیز از این
احتمال مستثنی نیستند.
بر اســاس آمارهای موجود تا ژانویه سال ۲۰۲۱ میالدی تعداد ارزهای
دیجیتال موجود در جهان به ۴ هزار نوع رســیده که البته بسیاری از این
ارزها ناشــناخته و برخی دیگر به دلیل استقبال سرمایهگذاران شهرتی
جهانی یافتهاند که در این میان بیتکوین، مشهورترین و رایجترین این
ارزها میباشــد. این ارز رمزنگاری شده زیرمجموعهای از ارز دیجیتالی
است که با اســتفاده از تکنیکهای رمزگذاری پیشرفته معروف کریپتو
ایجاد شده و با استفاده از این تکنیک نیز مدیریت میشود.
این ارزها مزایای فراوانی دارند که از مهمترین آنها میتوان به مقرون به
صرفه بودن انتقال آنها، سریع بودن انتقال وجوه و عدم تمرکز در بانک
یا موسسه خاصی اشاره کرد. این امتیازات باعث خواهد شد تا مرکزیت
و انحصار بســیاری از نهادهای مالی جهان به چالش کشیده شود و این
نهادها نتوانند با اســتفاده از مرجعیت خود، منافع تعداد اندکی را تامین و
تمام مقررات مالی را به ســود خود تنظیم کننــد. عالوه بر این، ارزهای
دیجیتال با مشــکالت دیگری مواجه میباشند و نبود تمرکز و نظارت،
باعث میشود تا استفاده از این ارزها برای مقاصد غیرقانونی و غیرمجاز
به راحتی ممکن باشــد، لذا این ارزها برای کنار زدن سیستمهای مالی
قدیمی و متعارف راه دشواری را پیش رو دارند.
از طرفــی، ارزهــای دیجیتال بازاری با ریســک بســیار بــاال برای
سرمایهگذاری محسوب شده و تجربه کنونی از این بازار نشان میدهد
که میزان ثبات آن بهطور کامل با بازارهای متعارف، متفاوت اســت. به
همین دلیل بخش عمــدهای از تحلیلگران، بازار ارزهای مجازی را در
رده بازارهای با ریسک بسیار باال طبقهبندی کردهاند، چراکه فرد ممکن
است در مدت بسیار کوتاهی تمام سرمایه خود را از دست بدهد. به عنوان
مثال، ارزش بازار بیتکوین به عنوان مهمترین ارز دیجیتال، در آوریل
ســال ۲۰۱۳ میالدی فقط یکمیلیارد و ۵۴۰ میلیون دالر بود و به مرور
زمان به ارزش آن افزوده شــد و در دسامبر سال ۲۰۱۷ میالدی، به عدد
۴۷/۲۳۷ میلیارد دالر رســید. بســیاری از تحلیلگران بازارهای مالی،
نســبت به حباب بودن این رشد خیرهکننده هشدار دادند، بهطوری که
بعــد از مدت کوتاهی افت ۵۰ درصدی را تجربه کرد و به ۲۱۱۸ میلیارد
دالر کاهش یافت، اما رشد خود را مجددا آغاز کرد و در ماه مارس سال
۲۰۲۱ میالدی به بیش از ۱۱۰۰ میلیارد دالر رسید و سپس تا حدود ۸۰۰
میلیارد دالر کاهش یافت.
از ســوی دیگر، ایجاد و داد و ســتد این ارزها به دلیــل اینکه مبتنی بر
محاسبات انجام شده توسط رایانهها است، نیاز به مصرف انرژی دارد.
آمارهای ارائه شــده از سوی مراکز معتبر مالی جهان، حاکی از آن است
که تولید بیتکوین و نقلوانتقال آن ســاالنه ۱۲۶ تراوات ساعت برق
مصرف میکند که در حــدود ۵۵ درصد از کل مصرف برق جهان و به
اندازه کل مصرف برق پاکســتان میباشد. عالوه بر این، فرآیند ایجاد
و دادوســتد این میزان بیتکوین در حدود ۵۹ میلیون و ۷۴۰ هزار تن
ُ ِضر
دیاکســید کربن نیز تولید کرده که به انــدازه کل تولید این گاز م
در کشور مراکش اســت. همچنین در حدود یکهزار تن نیز ضایعات
الکترونیکی تولید میکند که به اندازه کل ضایعات تولید شــده توسط
لوکزامبورگ میباشــد. میزان برق مصرفی اگرچه هنوز به ۵۰ درصد
برق مصرفی توسط سیستم بانکی جهان نرسیده، ولی با توجه به رشد
ارزش بازار بیتکوین، احتمال اینکه از نظام بانکی نیز به سرعت فراتر
رود، کم نیست. با توجه به این آمارها و همچنین مزایا و معایب ارزهای
دیجیتال میتوان گفت، اگرچه پیشبینی دقیق در مورد تاثیر و جایگاه
این ارزها در اقتصاد جهان و به تبع آن ایران بســیار دشــوار است، اما
نمیتوان انکار کرد که این ارزها به بخشی مهم از اقتصاد جهان تبدیل
شده و در کنار سایر بازارها باید به شکلی جدی مورد توجه قرار گیرند.
از طرفی به دلیل نوســانهای شدید، هرگونه ســرمایهگذاری در این
بازارها باید با ریسکپذیری بســیار باال در نظر گرفته شود و به منظور
مقابله با پیامدهای قانونی استفاده از این ارزها در مقاصد غیر مشروع نیز
باید تمهیداتی اندیشیده شده و بستر قانونی مناسب ایجاد شود. عالوه بر
ِ این، بــه دلیل گِره خــوردن ایجاد و دادوســتد این ارزها با مســایل
زیستمحیطی و مدیریت انرژی، هرگونه تالش برای سازماندهی آن
باید با در نظر گرفتن این جنبهها و همچنین برآوردهای دقیق از رشــد
مصرف انرژی، ضایعات و تولید گازهای گلخانهای صورت گیرد، در غیر
این صورت شاهد بروز بحران در این بخشها خواهیم بود
