امروزه ایمنی، کیفیت و حفاظت از محیط‌زیست از اهمیت ویژه‌ای در جوامع بشری برخوردار است. در این میان، بهره‌گیری از خدمات شرکت‌های بازرسی به عنوان یکی از ابزارهای موثر در این مسیر محسوب شود. در این راستا شرکت بازرسی کیفیت و استاندارد ایران (ISQI) در سال ۱۳۶۸ با هدف ارائه خدمات فنی، مهندسی، کارشناسی و تحقیقاتی جهت ارتقاء کیفیت محصولات تولیدی و حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان، تدوین استانداردهای مورد نیاز صنایع و نظارت بر حسن اجرای پروژه‌ها و حسن ارائه خدمات تاسیس شد. سعید تاجیک، مدیرعامل شرکت بازرسی کیفیت و استاندارد ایران در گفت‌وگو با ماهنامه «دنیای سرمایه‌گذاری» بر این عقیده است که شرکت‌های بازرسی نظیر ISQI با چالش‌های فراوانی مواجه هستند که مهمترین آن، کمبود امکانات لازم برای انجام تست‌های منطبق با سطح استانداردهای بین‌المللی و نبود آزمایشگاه‌های مستقل در برخی حوزه‌ها و صنایع است. ماحصل این مصاحبه به نظر خوانندگان ارجمند می‌رسد.
مهمترین چالش‌های موجود در نظارت و بازرسی مستمر محصولات تولیدی در صنایع مختلف چیست و چگونه می‌توان دقت و اثربخشی این بازرسی‌ها را بهبود بخشید؟
با توجه به شرایط کنونی کشور، فرآیند نظارت و بازرسی، به‌رغم اینکه باید فرآیندی خودخواسته توسط شرکت‌ها و در راستای ارتقای آن‌ها باشد، به دلیل نبود رقابت به فرآیندی نظارتی و عملا دستوری تبدیل شده، در حالی که در اقتصاد رقابتی، تولیدکنندگان کالا و خدمات، به صورت خودجوش انجام نظارت و دریافت تاییدیه کیفیت محصول را با هدف رقابت‌پذیری بیشتر دنبال می‌کنند. یکی دیگر از مهمترین چالش‌های ما در صنعت تست و بازرسی، مساله سرمایه‌های انسانی است. متاسفانه نیروهای فارغ‌التحصیل از دانشگاه‌ها لزوما از دانش و تجربه کافی برای کار برخوردار نیستند و ناچار به سرمایه‌گذاری و پرورش آن‌ها هستیم. از طرفی، پس از کارآموزی‌های انجام شده، تعدادی از آن‌ها را به دلیل مهاجرت از دست می‌دهیم و یا به دلیل اقتصاد پایین صنعت TIC (تست، بازرسی و صدور گواهینامه) در ایران، جذب شرکت‌های تولیدکننده می‌شوند. از سوی دیگر، تحریم‌ها نیز موجب شده تا در مجامع بین‌المللی حضور کم‌رنگ‌تری را داشته باشیم که پیرو آن، دسترسی به دانش روز تست و بازرسی، به مراتب سخت‌تر و یا غیرممکن تلقی می‌شود.
برای بهروزرسانی و هماهنگی استانداردهای داخلی با استانداردهای بین‌المللی چه اقداماتی انجام می‌دهید؟
پس از هم‌ترازی نظام تایید صلاحیت ایران با APAC و ILAC، که توسط سازمان ملی استاندارد ایران صورت گرفت، مذاکراتی را با کشورهای مقصد صادرات و مبدا واردات انجام دادیم، به همین منظور در حال انجام توافقاتی دو جانبه در راستای تطابق استانداردها و تسهیل صادرات هستیم. این موضوع به ویژه در روسیه و کشورهای حوزه اوراسیا و عضو بریکس در حال پیگیری است. همچنین مدتی پیش، بزرگ‌ترین قرارداد عملیاتی تسهیل تجارت بین ایران و روسیه را با شرکت ROSTEST روسیه، تحت نظارت سازمان‌های استاندارد دوطرف منعقد کردیم تا فرآیند تست و بازرسی و صدور گواهینامه برای تجارت کالاهای دو کشور تسهیل و تسریع شود.
کیفیت محصولات تولیدی داخلی از سوی سازمان، چگونه بازرسی می‌شود؟
در شرکت‌های بازرسی، کیفیت محصولات تولیدی را براساس استانداردهای ملی ایران، استانداردهای اجباری و دستورالعمل‌های نهادهای حاکمیتی نظیر سازمان ملی استاندارد، سازمان حفاظت محیط زیست، سازمان غذا و دارو و… نظارت می‌کنیم.
چگونه می‌توان به مشکلات ناشی از کمبود نیروی انسانی متخصص در فرآیند بازرسی و تضمین کیفیت در مجموعه بازرسی کیفیت استاندارد ایران پاسخ داد؟
در مجموعه ISQI، اقداماتی همچون همکاری صنفی با محوریت جامعه ممیزی و بازرسی ایران، همکاری با اتاق‌های بازرگانی برای توسعه دانش فنی در حوزه بازرسی و ارائه سمینارهای آموزشی، در راستای توانمندسازی نیروهای بازرس در دستور کار قرار دارد. همچنین توافقات مشترکی با دانشگاه‌ها صورت گرفته که در این راستا، فرآیندهایی نظیر شناسایی و جذب نیروهای نخبه، بورسیه دانشجویان مستعد، حضور مستمر در نمایشگاه‌های کار جهت تقویت برند کارفرمایی، جذب نیروی مناسب، حضور در همایش‌ها و نمایشگاه‌های بین‌الملی و همچنین آموزش‌های حین خدمت، در دسته فعالیت‌های این مجموعه در حال اجرا است.
چه روندهایی برای بازرسی و تایید کیفیت کالاهای وارداتی به کشور اعمال می‌شود و چه نوآوری‌هایی در حوزه بازرسی کیفیت و استانداردسازی محصولات به کار گرفته شده است؟
درمورد کالاهای وارداتی، انواع مختلفی از بازرسی‌ها و کنترل‌ها از قبیل بازرسی حین ساخت، بازرسی مبدا پیش از حمل کالا و بازرسی مقصد پس از حمل، راه‌اندازی و بهره‌برداری وجود دارد. درصورت وجود استاندارد اجباری برای آن کالا، بازرسی براساس استاندارد ملی و اجباری برای آن‌ها انجام خواهد شد. گاها این بازرسی‌ها به درخواست کارفرما و شرکت‌های متقاضی و براساس استانداردهای کارخانه‌ای انجام می‌شود.
چه محدودیت‌هایی در دسترسی به فناوری‌های نوین و ابزارهای پیشرفته بازرسی و آزمون کیفیت وجود دارد؟
بزرگ‌ترین معضل دستیابی به فناوری‌های نوین، مساله تحریم و محدودیت‌های ناشی از آن است که علاوه‌بر موضوع خرید تجهیزات تست و بازرسی، کالیبراسیون تجهیزات، مشکلات عمده دیگری همچون تعمیرات، نگهداری و عدم همکاری شرکت‌های خارجی را نیز برای ما ایجاد کرده است.
چه چالش‌هایی در همکاری با بخش خصوصی برای پیاده‌سازی و رعایت استانداردهای ملی وجود دارد؟
قیمت‌گذاری دستوری و غیر رقابتی شدن خیلی از کالاها و خدمات، باعث تضعیف کیفیت و نظارت کنترلی می‌شود. هرچه بازار آزادتر و فضای کسب‌وکار رقابتی‌تر باشد، قطعا کیفیت و نظارت شکل واقعی و محتوایی خود را پیدا می‌کنند.
از آفریقا به‌عنوان قاره فرصت‌ها یاد می‌شود. با وجود تمام اقدامات انجام شده، تا چه میزان موفق به استفاده از این فرصت‌ها شده‌ایم و در بهره‌گیری از کدامیک از فرصت‌ها عملکرد بهتر و در کدام موارد، عملکرد خوبی نداشته‌ایم؟
قاره آفریقا قاره فرصت‌ها است، اما برای کشورهایی که ارتباط کامل و جامعی با دیگر کشورهای جهان برقرار کرده باشند. با توجه به عدم ارتباط با دنیا، از چرخه بهروزرسانی تکنولوژی و گردش مالی دور مانده‌ایم و در حال از دست دادن امکان ورود به کشورهای آفریقایی نیز هستیم. کشورهای آفریقایی دارای منابع و معادن طبیعی بسیاری هستند که به دلیل عقب‌ماندگی آن‌ها در تکنولوژی، امکان استخراج و استحصال از آن‌ها فراهم نبوده و در حال حاضر نیازمند تکنولوژی‌های روز و دانش و مهارت جدید هستند. به اعتقاد بنده، در صورت ارتباط با کشورهایی که در لبه تکنولوژی قرار دارند، به دلیل نیروی کار ارزان قیمت می‌توان وارد این کشورها شد و مزیت رقابتی ایجاد کرد که صنعت بازرسی نیز از این قائده مستثنی نیست.
چه بخش‌هایی از اقتصاد آفریقا بیشترین فرصت‌های سرمایه‌گذاری را دارند و چه تحلیلی در مورد صنایع پررشد و پایدار در این قاره دارید؟
همان‌طور که در پاسخ قبلی هم اشاره شد، به دلیل عقب‌ماندگی تکنولوژی و علم در این کشورها، اکثر صنایع دارای پتانسیل رشد بالایی هستند، اما منوط به اینکه شرایط حمایتی و امنیتی از سوی دولت‌های آن‌ها تامین شود. وجود مافیاهای قدرت و دولت‌های کم قدرت باعث شده، قاره‌ای با داشتن چنین پتانسیل‌هایی نتواند وارد فاز توسعه شود. سرمایه‌گذاری در اکثر حوزه‌های صنعتی، با توجه به وجود منابع فراوان، می‌تواند برای دیگر کشورها درآمدزایی قابل قبولی داشته باشد. البته عدم وجود زیرساخت‌های مناسب، فرهنگ متفاوت و همچنین عدم اتصال به شبکه‌های بانکی جهانی، از دیگر مشکلات است که می‌توان به آن اشاره کرد.
