جمهوری اسلامی ایران با دارا بودن ۵ هزار و ۸۰۰ کیلومتر نوار ساحلی از ظرفیت مناسبی برای حمل‌ونقل دریایی برخوردار بوده و در سال‌های اخیر اقتصاد دریامحور نقش پر رنگی در مراودات تجاری کشور پیدا کرده است. در همین راستا، سازمان بنادر و دریانوردی به عنوان متولی اداره بنادر بازرگانی کشور، مسئولیت تخلیه و بارگیری کالاها در بنادر تجاری کشور و برقراری ایمنی در آبراه‌ها را به عهده دارد. در واقع صنعت حمل‌ونقل دریایی با تکیه بر سه رکن اصلی خود شامل «بنادر بازرگانی» «شرکت‌های بندری و دریایی» و «ناوگان شناورهای دریایی»، بخشی جدانشدنی از تجارت بین‌المللی کشور بوده و به عنوان ایمن‌ترین و باصرفه‌ترین شیوه حمل‌ونقل نسبت به سایر شیوه‌ها، از جایگاهی کلیدی در رشد و توسعه اقتصادی کشورها و تسهیل و گسترش تجارت بین‌الملل برخوردار است. عمده فعالیت این سازمان در بنادر جنوبی کشور شامل بنادر امام خمینی (ره)، شهید رجایی، بوشهر، چابهار، شهید باهنر، خرمشهر، آبادان و لنگه و بنادر شمالی مانند امیرآباد، انزلی، نوشهر، فریدون‌کنار و آستارا است.
در این گزارش مروری می‌کنیم بر عملکرد بنادر کشور طی ۶ ماهه نخست سال جاری:
بنادر استان هرمزگان
میزان تخلیه و بارگیری کالاهای نفتی و غیرنفتی طی نیم‌سال نخست سال جاری معادل ۵۴ میلیون و ۷۹۸ هزار و ۲۵۷ تن بود که در قیاس با مدت مشابه سال قبل رشد ۲/۳ درصدی را نشان می‌دهد. در بخش کالاهای غیرنفتی نیز شاهد تخلیه و بارگیری ۳۷ میلیون و ۵۹۰ هزار و ۹۴۳ تن کالا بودیم که نسبت به ۶ ماهه نخست سال گذشته رشد ۴/۵ درصدی را نشان می‌دهد و در بخش کالاهای نفتی نیز میزان تخلیه و بارگیری کالا معادل ۱۷ میلیون و ۲۰۷ هزار و ۳۱۴ تن بود. علاوه بر این، تخلیه و بارگیری کالاهای کانتینری در بنادر این استان طی نیم‌سال نخست سال ۱۴۰۳ معادل یکمیلیون و ۳۷۰ هزار و ۵۸۲ TEU بود که نسبت به مدت مشابه سال گذشته رشد ۱۵ درصدی را نشان می‌دهد. میزان تخلیه و بارگیری کالاهای نفتی و غیرنفتی در بندر شهید رجایی در مدت مذکور معادل ۴۲ میلیون و ۲۷۹ هزار و ۲۷ تن بود که حاکی از رشد ۲ درصدی است، همچنین میزان تخلیه و بارگیری کالاهای غیرنفتی معادل ۲۷ میلیون و ۹۱۶ هزار و ۱۲۸ تن بود که رشد ۴ درصدی را نشان می‌دهد. تخلیه و بارگیری کالاهای کانتینری در بندر شهید رجایی نیز طی نیم‌سال نخست سال جاری معادل یکمیلیون ۲۱۱ هزار و ۹۲۶ TEU بود که در قیاس با مدت مشابه سال گذشته رشد ۱۳ درصدی را نشان می‌دهد.
میزان سفرهای دریایی بنادر استان هرمزگان از ابتدای سال جاری تا پایان شهریورماه معادل ۹ میلیون و ۲۸۰ هزار و ۱۹۸ نفر سفر بود که فروردین‌ماه بالاترین میزان را با ۳ میلیون ۴۳۱ هزار و ۵۸۷ نفر سفر به خود اختصاص داد. همچنین شاهد کاهش ۱۵ درصدی حوادث بندری طی ۶ ماهه نخست سال جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته به ازای هر یکمیلیون تن بودیم و در مورد نسبت سوانح دریایی به مجموع کل شناورهای ورودی و خروجی نیز، شاهد کاهش ۱۵ درصدی سوانح هستیم.
بنادر استان سیستان و بلوچستان
میزان تخلیه و بارگیری کالا در بنادر استان سیستان و بلوچستان طی نیم‌سال نخست سال جاری معادل یکمیلیون و ۸۷۹ هزار و ۱۵۶ تن بود که شامل کالاهای نفتی، غیرنفتی و معدنی و ساختمانی می‌شود. در بخش کالاهای نفتی نیز شاهد تخلیه و بارگیری ۶۸۴ هزار و ۶ تن کالا و در بخش غیرنفتی شاهد تخلیه و بارگیری یکمیلیون و ۱۹۵ هزار و ۱۵۰ تن کالا بودیم. همچنین در بخش کالاهای معدنی ساختمانی شاهد تخلیه و بارگیری ۴۴۶ هزار و ۹۱۱ تن کالا بودیم که رشد ۴/۳ درصدی را نسبت به مدت مشابه سال گذشته نشان می‌دهد.
در بخش تخلیه و بارگیری کالاهای کانتینری نیز شاهد تخلیه و بارگیری ۴۴ هزار و ۴۷۴ TEU کانتینر طی ۶ ماهه نخست سال جاری بودیم که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته رشد ۹۷/۵ درصدی را نشان می‌دهد. همچنین طی نیم‌سال نخست سال جاری میزان ترانشیپ کالا ۱۲۷ هزار و ۳۱۰ تن، میزان ترانزیت کالا ۱۵ هزار و ۸۳۴ تن و میزان صادرات کالا ۴۶۹ هزار و ۳۶۵ تن بود که به ترتیب رشد ۵/۱ برابری ترانشیپ، رشد ۵۶/۷ درصدی ترانزیت و رشد ۹/۵ درصدی صادرات کالا از بنادر استان سیستان و بلوچستان را نسبت به مدت مشابه سال گذشته نشان می‌دهد. همچنین در مجموع ۷۹ فروند شناور بالای ۱۰۰۰ تن و ۱۳۳ فروند شناور زیر ۱۰۰۰ تن به بنادر استان سیستان و بلوچستان وارد شدند که نسبت به مدت مشابه سال گذشته رشد ۱/۴ درصدی را نشان می‌دهد.
مجتمع بندری امام خمینی (ره)
میزان عملکرد تخلیه و بارگیری کالا در منطقه ویژه اقتصادی بندر امام خمینی (ره) طی ۶ ماهه نخست سال جاری معادل ۲۴ میلیون و ۵ هزار و ۹۸۱ تن بوده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته، رشد ۱۱ درصدی را نشان می‌دهد. همچنین میزان تخلیه کالاهای اساسی در بندر امام خمینی (ره) طی نیم‌سال نخست سال جاری معادل ۷ میلیون و ۱۳۸ هزار و ۱۶۰ تن بود که حاکی از رشد ۳۶ درصدی است و میزان عملیات کانتینری، معادل ۴۱ هزار و ۹۷ TEU بوده که رشد ۴۵ درصدی را نشان می‌دهد.
درباره عملکرد جذب سرمایه‌گذاری بخش خصوصی نیز باید اعلام کرد که طی ۶ ماهه نخست سال جاری ۴ فقره قرارداد سرمایه‌گذاری به ارزش ۷۰ هزار و ۷۶۵ میلیارد ریال و ۲ فقره تفاهم‌نامه به ارزش ۱۴ هزار میلیارد ریال منعقد شد. افزایش ظرفیت عملیات تخلیه و بارگیری با رویکرد ایجاد پایانه‌های تخصصی به میزان ۱۱/۵ میلیون تن سالانه، افزایش ظرفیت نگهداری فرآورده‌های نفتی به میزان ۳۰۰ هزار تن سالانه، افزایش ظرفیت عملیات کانتینری به میزان ۴۰۰ هزار TEU و همچنین ورود تجهیزات استراتژیک، قطعات کارخانه‌های تولیدی و تجهیزات فرعی به میزان ۲ هزار و ۶۴۳ میلیارد ریال از دیگر فعالیت‌های صورت‌گرفته در حوزه سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در بنادر استان خوزستان بود.
شروع عملیات بهره‌برداری قرارداد سرمایه‌گذاری پایانه مکانیزه مواد معدنی و شیمیایی در بندر امام خمینی (ره) و شروع عملیات مکانیزه پایانه شماره ۴ غلات بندر امام خمینی (ره) به عنوان اولین ترمینال مکانیزه غلات بنادر کشور از جمله اقدامات شاخص بندری و دریایی طی ۶ ماهه نخست سال جاری در مجتمع بندری امام خمینی (ره) بود. از دیگر اقدامات مهم انجام‌شده نیز می‌توان به تامین تجهیزات جانبی موثر در تخلیه و بارگیری غلات و ثبت رکورد عملکرد ماهانه با بیش از ۴۷۰ هزار تن تخلیه و بارگیری مواد نفتی در خردادماه ۱۴۰۳ و توسعه قابلیت‌های سامانه مدیریت حمل داخلی بندر از جمله ماژول کنترل عملیات جابه‌جایی بار بین انبارها اشاره کرد.
در خصوص اقدامات شاخص دریایی صورت گرفته طی مدت مذکور نیز باید خاطرنشان کرد که ارائه بیش از ۲۰ هزار ساعت خدمات راهنمایی و یدک کشی با کشتی‌های متردد بدون سانحه دریایی، کسب رضایت‌مندی حداکثری در ارائه خدمات کنترل ترافیک دریایی به کشتی‌های متردد بر اساس نظرسنجی از فرماندهان کشتی‌ها، ارائه ۵ مورد خدمات جست‌وجو و نجات دریایی در حوزه آب‌های تحت نظارت و انجام ۴۳۲ مورد بازرسی فنی و ایمنی از شناورها و کشتی‌های متردد از جمله اقدامات مهم انجام‌شده است.
بنادر استان بوشهر
طی ۶ ماهه نخست سال ۱۴۰۳ میزان تخلیه و بارگیری کالا در بنادر استان بوشهر معادل ۳ میلیون و ۳۶۴ هزار و ۳۳۴ تن بود که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، رشد ۶۹ درصدی را نشان می‌دهد. عملیات کانتینری در بنادر استان بوشهر نیز طی مدت مذکور معادل ۳۴ هزار و ۴۵۲ تن بود که در قیاس با مدت مشابه سال گذشته رشد ۳۲ درصدی را نشان می‌دهد. از سال ۱۳۹۲ تا دی‌ماه ۱۴۰۲ شاهد ترانزیت ۲۷۴ هزار تن کالا از طریق بندر بوشهر بودیم و از بهمن‌ماه سال ۱۴۰۲ تا شهریورماه ۱۴۰۳ میزان ترانزیت از طریق بندر بوشهر معادل یکمیلیون و ۲۰۰ هزار تن کالا بود که حاکی از رشد بیش از ۳ برابری است.
در مورد راه و پل دسترسی به مجتمع بندری نگین نیز باید عنوان کرد که اعتبار کل پروژه معادل ۲۰۶۰ میلیارد ریال در نظر گرفته شد و پروژه تا پایان شهریورماه سال جاری پیشرفت ۸۸ درصدی داشته است. همچنین تاسیسات زیربنایی مجتمع بندری نگین با اعتباری معادل ۲ هزار و ۲۰۰ میلیارد ریال، پیشرفت ۹۵ درصدی را تجربه می‌کند. از طرفی، در خصوص طرح سرمایه‌گذاری در مجتمع بندری نگین نیز باید بدانیم که اعتبار کل این پروژه ۴۰۰ میلیارد ریال با اراضی پسکرانه ۳/۵ هکتاری بهسازی آسفالت مسیر برگشتی نگین در نظر گرفته شده است. در مورد پروژه‌های توسعه بنادر استان بوشهر می‌توان به تکمیل احداث دایک و اسکله شمع و عرشه بندر بوالخیر، تعمیرات اساسی شبکه توزیع و روشنایی بندر بوالخیر، احداث اسکله‌های رمپ و دلفین‌های پهلوگیری بندر دیر، توسعه موج‌شکن‌های بندر کنگان، طرح توسعه بندر گناوه، تهیه و بهره‌برداری از شناورهای پایش ۱ و ۲، تهیه و بهره‌برداری از شناور ناجی ۲۳، استقرار ۵ فروند شناور آتشخوار در بنادر تابعه و لایروبی نگهداری پای اسکله‌های بندر بوشهر اشاره کرد.
برق‌رسانی به مجتمع بندری نگین، تکمیل تاسیسات زیربنایی مجتمع بندری نگین، دیوارکشی پیرامون مجتمع بندری نگین، مطالعات آب‌رسانی به مجتمع بندری نگین و اصلاح و ترمیم راه برگشتی از دیگر موارد قابل اشاره است. همچنین تعمیرات اساسی اسکله‌های بندر بوشهر، تعمیرات اساسی سقف انبارهای ۱ تا ۸ بندر بوشهر، ساماندهی تاسیسات برقی بندر گناوه، احداث اسکله‌های دریایی بندر گناوه از دیگر پروژه‌های توسعه بنادر استان بوشهر است. از جمله طرح‌ها و مطالعات پیش رو در بنادر استان بوشهر نیز می‌توان به احداث انبار ۲ هزار مترمربعی و محوطه‌سازی پسکرانه ۱۰ هزار مترمربعی بندر کنگان، احداث اسکله شناور بندر خارگ و احداث اسکله رو-رو بندر خارگ، اشاره کرد.
مجتمع بندری انزلی
میزان تخلیه و بارگیری کالا در مجتمع بندری انزلی طی ۶ ماهه نخست سال جاری معادل ۹۲۴ هزار و ۵۲۶ تن بود و شاهد تخلیه و بارگیری ۲ هزار و ۵۳۸ TEU کانتینر طی مدت مذکور بودیم. همچنین میزان صادرات کالاهای نفتی و غیرنفتی طی این مدت در مجتمع بندری انزلی معادل ۲ میلیون و ۳۹۸ هزار و ۷۲۶ تن بود که حاکی از رشد ۴۷ درصدی، میزان واردات کالا نیز معادل ۶۴۲ هزار و ۵۷۲ تن و میزان ترانزیت کالا معادل ۱۱ هزار و ۳۹۰ تن طی ۶ ماهه نخست سال جاری بود. در خصوص اهم اقدامات صورت گرفته در حوزه دریایی در مجتمع بندری انزلی می‌توان به انجام تشریفات انعقاد قرارداد اجاره شناورها به منظور اجرای عملیات هدایت، پهلودهی و جداسازی کشتی‌های بنادر حوزه شمال و همچنین پیشرفت ۱۱۲ درصدی پروژه لایروبی حوضچه با حجم ۳۱۶ هزار و ۱۱ مترمکعبی و ۸۱ درصدی تالاب بندر انزلی با حجم ۴۲۶ هزار و ۲۱۴ مترمکعب اشاره کرد. راه‌اندازی مرکز جدید امور دریانوردان و ثبت شناوران و ساماندهی شناورهای تفریحی فعال استان گیلان به منظور ارتقای ایمنی فعالیت‌های گردشگری دریایی، نجات جان ۱۹ فرد مضطر در عملیات‌های جست‌وجو و نجات دریایی (۱۱ نفر توسط شناورهای جست‌وجو و نجات اداره کل و ۸ نفر توسط همیاران ناجی و سایر ارگان‌های همکار) از دیگر اقدامات مهم صورت گرفته است و طی مدت مذکور ۳۲۷ فروند شناور به بندر انزلی وارد و همین تعداد شناور از بندر خارج شد.
بنادر نوشهر و فریدون‌کنار
میزان تخلیه کالا در بندر نوشهر معادل ۶۴۷ هزار و ۱۶۷ تن با رشد ۲۸ درصدی و در بندر فریدون‌کنار برابر با ۲۳۰ هزار و ۴۳۳ تن با رشد ۶۵ درصدی، طی ۶ ماهه نخست سال ۱۴۰۳ نسبت به مدت مشابه سال گذشته و حجم عملیات کانتینری در بندر فریدون‌کنار معادل ۶۵۲ TEU بود. معادل ۳۰ هزار و ۷۷۵ تن در بندر نوشهر طی مدت مذکور بارگیری شد و میزان بارگیری کالا در بندر فریدون‌کنار نیز برابر با ۸۸ هزار و ۳۵۰ تن بود که شاهد رشد ۱۲۷ درصدی تخلیه کالا در بندر نوشهر و رشد ۲۹۵ درصدی تخلیه کالا در بندر فریدون‌کنار بودیم. همچنین میزان بارگیری کالاهای کانتینری در بندر فریدون‌کنار معادل ۳۵ TEU بود.
همچنین میزان واردات کالا در بندر فریدون‌کنار طی مدت مذکور معادل ۲۱۱ هزار و ۲۲۸ تن، میزان صادرات کالا طی نیم‌سال نخست سال جاری معادل ۳۰ هزار و ۴۸۷ تن و میزان صادرات در بندر فریدون‌کنار ۸۸ هزار و ۳۵۰ تن بود و در بخش صادرات، واردات و ترانزیت نسبت به مدت مشابه سال گذشته، شاهد رشد ۳۰ درصدی در بندر نوشهر و رشد ۹۶ درصدی در بندر فریدون‌کنار هستیم.
تردد شناور در بندر نوشهر طی نیم‌سال نخست سال جاری برابر ۲۰۳ فروند بود که رشد ۱۲ درصدی را نشان می‌دهد و تردد شناور در بندر فریدون‌کنار نیز برابر ۹۶ مورد بود که رشد ۸۱ درصدی را نشان می‌دهد که در مجموع در بنادر نوشهر و فریدون‌کنار رشد ۲۸ درصدی تردد شناور را شاهد بودیم. احداث کارگاه چوب خشک‌کنی در بندر نوشهر، احداث سیلوی غلات در بندر نوشهر و احداث کارخانه تولید تجهیزات آزمایشگاهی از جمله پروژه‌های سرمایه‌گذاری در بنادر استان مازندران است. همچنین حجم لایروبی در این بندر طی مدت مذکور، معادل ۱۸۹ هزار و ۷۰۰ مترمکعب بود.
بندر امیرآباد
میزان تخلیه و بارگیری کالاهای نفتی معادل ۸۹ هزار و ۶ تن، میزان تخلیه و بارگیری کالاهای غیرنفتی معادل ۲ میلیون و ۷۰۷ هزار و ۱۰ تن و میزان تخلیه و بارگیری کالاهای نفتی و غیرنفتی معادل ۲ میلیون و ۷۹۶ هزار و ۱۶ تن بود. همچنین طبق آمار موجود، شاهد رشد ۹ درصدی تخلیه و بارگیری کالاهای غیرنفتی و رشد ۹ درصدی تخلیه و بارگیری کالاهای نفتی و غیرنفتی طی ۶ ماهه نخست سال جاری، نسبت به مدت مشابه سال گذشته در بندر امیرآباد هستیم.
حجم تخلیه و بارگیری کانتینری در این بندر طی ۶ ماهه نخست سال جاری معادل ۳۹ هزار و ۹۰۰ TEU بود و همچنین میزان صادرات کالاهای کانتینری معادل ۳۹۵ TEU، ترانزیت کالاهای کانتینری به میزان ۱۶۱۳ TEU و واردات کالاهای کانتینری معادل ۱۱۴ TEU بود. همچنین تردد شناورهای خارجی طی ۶ ماهه نخست سال جاری در بندر امیرآباد معادل ۴۵۴ مورد بود که رشد ۴ درصدی را نسبت به ۶ ماهه سال گذشته نشان می‌دهد و تردد شناورهای ایرانی نیز برابر ۱۶۳ مورد بوده است.
در مورد اقدامات برجسته بندری، اقتصادی و دریایی در این بندر نیز می‌توان به انعقاد تفاهم‌نامه سرمایه‌گذاری در زمینه تصفیه روغن‌کشی، تصفیه و بسته‌بندی روغن خوراکی به مبلغ ۷۰۰۰ میلیارد ریال، تامین یک دستگاه مکنده ۳۵۰ تنی، ۳ دستگاه جرثقیل ۴۰ تنی، یک دستگاه جرثقیل ۱۲۵ تنی و ۳ سه دستگاه لودر و تعیین تکلیف کالاهای متروکه سنواتی از سال ۹۴ به میزان ۱۰۰ درصد و در بخش جذب سرمایه‌گذاری نیز می‌توان به احداث مخازن روغن خوراکی (۲ مورد) به میزان ۱۲۲۰ میلیارد ریال و ایجاد محوطه فله معدنی از طریق اجاره کوتاه‌مدت اشاره کرد.
در بخش اقدامات شاخص دریایی نیز در بندر امیرآباد شاهد شروع عملیات لایروبی دهانه ورودی بندر در امتداد موج‌شکن غربی، پوشش هیدروگرافی (آبنگاری) کلیه بنادر شمالی به میزان ۱۶۴۸ کیلومترمربع، هیدروگرافی کانال آشوراده در خلیج گرگان به میزان ۲۲۰ کیلومترمربع، تکمیل پوشش رادیویی شرق دریای خزر، شناسایی و ثبت قایق‌های بدون هویت به تعداد ۹۰ فروند و انجام کامل فرآیند خاتمه قرارداد هدایت کشتی و انتقال به نگین سبز طی ۶ ماهه نخست سال جاری بودیم.
