از دیرباز ایران به عنوان چهارراه بینالمللی حملونقل شناخته شده است. در گذشتههای دور، این وضعیت از منظر ژئومیلیتاریسم (جغرافیای نظامی) یک تهدید محسوب میشد؛ اما اکنون همان تهدیدها، از منظر ژئواکونومیسم (جغرافیای اقتصادی) یک فرصت بینظیر قلمداد میشود. امروزه نیز اگر باورهای دیرین که منبعث از ترس ناشی از تهدیدهای گذشته بودند، مانعی در مسیر توسعه نشوند، این فرصتها میتوانند همچون منبعی با درآمد پایدار، موجی از ثروت و سرمایه را به اقتصاد کشومان سرازیر کنند و جهشی عظیم در صنعت حملونقل داخلی، صنعت میراث فرهنگی و گردشگری و… پدید آورند.
وجود کریدورهای ریلی و جادهای در شمال – جنوب و شرق – غرب و آسمان امن و ایمن برای عبور ایرلاینها و همچنین سواحل گسترده با آبهای عمیق در جنوب و شمال کشورمان، همگی نشانههایی از فراوانی این ثروت طبیعی و خدادادی دارند و فقط کافی است که با نگرشی نو و ثروتآفرین به آنها توجه کرد و برنامههای کاربردی و سرمایهپذیر برای آنها طراحی و به اجرا گذاشت. هر چند خوان نعمت در این حوزه، غنی و بسیار گسترده است؛ اما به دلیل عملکردهای ناکافی گذشته، هماکنون شاهد افزایش رقبا در منطقه و راهاندازی کریدورهای جدید بینالمللی ریلی و جادهای، تغییر مسیر ایرلاینها و عدم پهلوگیری کشتیها در بنادر هستیم که این رویدادها، در حال حاضر ظرفیت حملونقل کشورمان را با تهدیدهای جدید مواجه ساختهاند.
بهرهبرداری از بندر گوادر در پاکستان به عنوان رقیب بندر چابهار، بندر فاو در عراق به عنوان رقیبی برای بنادر امام (ره) و شهید رجایی و…، توسعه حملونقل ترکیبی در کشورهای شمالی و جنوبی و میزبانی کشورهای عربی از ایرلاینها و… همگی نشانگر جاماندگی صنعت حملونقل کشورمان نسبت به تحولات روز دنیا دارد که چنانچه برنامهای منسجم برای آنها اندیشیده نشود، چهبسا فرصتها همچون همای سعادت از بام این مرز و بوم به پرواز درآید و با نشستن بر بام کشورهای همسایه، آه و افسوس را برای آیندگان بر جای بگذارد. البته در این برهه از زمان، عزم فعالان این عرصه نیز ستودنی و قابل تقدیر است. نشستهای پیاپی با مسئولان جادهای و ریلی کشورهای همسایه، حضور پر رنگ در نشست تراسیکا (کمیسیون بین الدولی کریدورهای اروپا، قفقاز و آسیا)، همکاری معنادار با UIC (اتحادیه بینالمللی راهآهنها)، عقد تفاهمنامههای بینالمللی با کشورهایی نظیر افغانستان، ترکمنستان، ازبکستان، روسیه، آذربایجان، عراق، ترکیه و دیگر کشورها، همگی حاکی از تلاش جدی مجریان برای استفاده از فرصتها در این صنعت پر رقیب را دارند.
نباید از خاطر برد که با وجود این حجم از تهدیدها، در سال ۱۴۰۳ برای وزارت راه و شهرسازی بودجهای معادل ۶۸ هزار و ۵۲۱ میلیارد و ۳۶۹ میلیون تومان در نظر گرفته شده که نهتنها با این حجم کم از بودجه، جهشی در این عرصه رخ نخواهد داد، بلکه امکان رکود و از دست رفتن فرصتهای تاریخی نیز فراهم خواهد شد. فارغ از تمامی تهدیدهایی که از آنها یاد شد، هماکنون این صنعت با مشکلات عدیده داخلی نیز مواجه است که میتوان به کاهش شدید لوکوموتیو و واگن مسافری در بخش ریلی، فرسودگی ناوگان حملونقل باری جادهای، تحریم کشتیرانی ایران و تحریم بسیاری از ایرلاینها از جمله شرکت هواپیمایی ایرانایر اشاره کرد که اگر چارهای برای آنها اندیشیده نشود، همچنان شاهد افزایش مشکلات در این صنعت استراتژیک و مهم کشورمان خواهیم بود. مشکلاتی که هر چند بغرنج به نظر میرسند؛ اما قطعا با تدبیر و نگاه نو دولت و مجلس شورای اسلامی و همچنین تخصیص بودجه کافی و همراهی ملت با سرمایهپذیری داخلی و خارجی قابل حل خواهند بود.