تانزانیا همچون ستاره‌ای درخشان و با درآمد متوسط در آفریقا دارای میانگین ۷ درصد رشد اقتصادی در طول دهه گذشته بوده است. جمعیت این کشور حدودا ۶۰ میلیون نفر است که اکثرا جوان و از نظر اقتصادی فعال هستند. تانزانیا از طریق اقیانوس هند قابل دسترس بوده و اصلی‌ترین مقصد برای تامین کالا برای ۶ کشور اطراف به شمار می‌آید که به دریا راه ندارند. همچنین این کشور امکان دسترسی به بازار بزرگی در حدود ۱۷۷ میلیون نفر در شرق آفریقا و حدود ۳۵۰ میلیون نفر در منطقه (جامعه توسعه جنوب آفریقاSADC) را دارد. برای بررسی بیشتر فرصت‌های تجاری این کشور، گفت‌وگویی با سید رائد موسوی، مدیرعامل و رییس هیات مدیره مرکز تجاری ایران در تانزانیا انجام داده‌ایم که مشروح آن از نظر مخاطبان ارجمند می‌گذرد.
مرکز تجاری ایران در تانزانیا با چه هدفی و چگونه تاسیس شد؟
سازمان توسعه تجارت به شرکت‌هایی که برای مدتی در یکی از کشورها فعالیت کرده و راه و چاه آنجا را یاد گرفته‌اند، به عنوان مرکز تجاری مجوز می‌دهد. این شرکت‌ها در حقیقت به عنوان بازوی بخش خصوصی در آن کشور در بخش تجارت، سرمایه‌گذاری و زمینه‌های مختلف هستند. این مرکز نیز پیرو این اهداف پس از دریافت مجوز تاسیس از سازمان توسعه تجارت، در شهر دارالسلام مستقر شده و حدود سه سال هم از فعالیت آن می‌گذرد. مرکز تجاری ایران در تانزانیا تنها مرکز تجاری ایران در این کشور است و نمایشگاه شوروم کالای ایرانی را در آنجا دایر کرده است. به‌طور کل رسالت این مرکز؛ تسهیل‌گیری موضوع صادرات، سرمایه‌گذاری و تامین مواد اولیه برای شرکت‌های ایرانی در تانزانیا است. این مرکز تجاری کارآمد به تنهایی تمام مراحل مورد نیاز برای تاییدیه، مجوزها و کلیه مدارک مورد نیاز را پشتیبانی کرده و با تسهیل فرآیندها در زمان و منابع مورد نیاز برای ایجاد تجارت در تانزانیا نیز صرفه‌جویی می‌کند.
منطقه تانزانیا را با چه هدفی انتخاب کردید و تا چه میزان به اهداف تعیین شده در تاسیس این مرکز تجاری دست پیدا کرده‌اید؟
به آفریقا سرزمین فرصت‌ها می‌گویند، چراکه منطقه‌ای رو به رشد در دنیا است و مزیت عقب ماندگی برای افراد متمایل به کار و فعالیت دارد. فرآیند رشد در آفریقا خیلی بالا است و همین موضوع نیاز بازار را به فناوری و کالا افزایش می‌دهد. از طرفی دیگر، از آنجایی که دولت‌های آفریقا در صدد جبران عقب افتادگی‌ها هستند، از هر سرمایه‌گذاری و توسعه اقتصادی استقبال کرده و به خاطر بکر بودن بازار، کمتر بیزینس و فعالیتی در آنجا با شکست مواجه می‌شود. مرکز تجاری ایران و تانزانیا به عنوان یک تسهیل‌گر سهم به‌سزایی در ورود سرمایه‌گذاران به منطقه آفریقا به خصوص تانزانیا داشته است.
کدام‌یک از مناطق آفریقا جذابیت بیشتری برای سرمایه‌گذاری دارد؟
یکی از مناطق جذاب آفریقا برای سرمایه‌گذاری، شرق آن است که هم به ما نزدیک است و هم به دلیل اتصال مستقیم خط کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران به کنیا و تانزانیا و قیمت مناسب کانتینرها، مساله‌ای در حمل‌ونقل ندارد. از سوی دیگر، در اطراف کشور تانزانیا ۶ کشور روهاندا، زامبیا، اوگاندا، رواندا، بوروندی و کنگو وجود دارد که دسترسی آن‌ها به آب‌های آزاد از طریق تانزانیا است؛ یعنی به هر کالای مورد نیاز خود در این کشور دسترسی دارند و همین موارد، مزیت‌های اقتصادی در این منطقه را ایجاد می‌کند. علاوه بر این، به دلیل آنکه هزار سال پیش ساکنان این منطقه از اهالی شیراز بوده‌اند، قرابت‌های فرهنگی زیادی هم با تانزانیا داریم و خاطره خیلی خوبی از ایران و ایرانی در آنجا وجود دارد. از طرفی، نیمی از جمعیت تانزانیا مسلمان و نیمی مسیحی است و به‌طور کل، فضای فرهنگی و اجتماعی در جهت استقبال از کالاهای ایرانی برقرار است.
برای صادرات کالا به تانزانیا چقدر ظرفیت وجود دارد؟
اگرچه کشورهای آفریقایی تا حدی به سمت تولید پیش رفته‌اند، اما همه مصرف‌کننده هستند، به همین دلیل هر کالایی در آنجا، بازار خود را دارد. البته ما دو کشور چین و هند را به عنوان رقیب خیلی مطرح در آنجا داریم که بازار را تصاحب کرده و به جز محصولات و مشتقات نفتی در زمینه سایر کالاها با ما به شدت رقابت می‌کنند. با این حال فضای کاری باز است و اگر کسی وارد بازار خرده‌فروشی شود، سود خیلی خوبی در آن بازار به دست خواهد آورد. برای شرکت‌های ایرانی نیز فضای مناسبی فراهم است، اما این شرکت‌ها ورود به بازار آفریقا را تا حدی دارای ریسک قلمداد کرده و همین موضوع در کنار دید منفی نسبت به آفریقا که معمولا آن را کثیف و آلوده می‌دانند و دوری فرهنگی از آن، به عنوان عوامل بازدارنده محسوب می‌شود، در حالی که این موارد ترس‌های غیر فنی است و تنها موجب افزایش ریسک سرمایه‌گذاری در آفریقا می‌شود. معمولا شرکت‌های ایرانی متمایل به سرمایه‌گذاری در کشورهای اطراف هستند که عمدتا هزینه بالاتری نسبت به بازار آفریقا دارد.حتی آن‌ها از نمایشگاه هایی که در آفریقا برگزار می‌شود نیز خیلی استقبال نمی‌کنند، در حالی که اکثر همین شرکت‌ها از دید تجاری و سیاحتی به حضور در نمایشگاه علاقه‌مند هستند.
به منظور تشویق و ترغیب شرکت‌های ایرانی برای سرمایه‌گذاری در آفریقا چه اقداماتی از سوی این مرکز تجاری انجام شده است؟
مرکز تجاری ایران در آفریقا در تلاش است تا با اطلاع‌رسانی و تسهیل‌گری، ریسک سرمایه‌گذاران ایرانی را کاهش داده و آن‌ها را با توجه به ارتباطی که با دولت و وزارتخانه‌ها داریم، جهت معرفی شرکای معتبر و مطمئن راهنمایی کند. البته این ترس‌ها هم تا حدی منطقی است، چراکه برخی‌ها در آنجا که درگیر فقر زیاد است، گرفتار کلاهبرداری شده و ما در تلاش بوده‌ایم که با شناخت از بازار آنجا این معضلات را حل کنیم. قطعا در تجارت خارجی و موضوع ارزآوری، اصلا درست نیست که بیشتر اتکای ما به کشورهای همسایه باشد، در حالی که آفریقا بعد از کشورهای همسایه بهترین گزینه برای توسعه بازار است؛ همان‌طور که شرکت‌های چینی و ترکیه‌ای در آنجا بازارهای صادراتی خود را توسعه داده‌اند. در این راستا دولت می‌تواند با ترغیب شرکت‌های خصولتی و وابسته به خود برای سرمایه‌گذاری در آنجا، دیگر شرکت‌های خصوصی را نیز به این سمت تشویق کند.
مهمترین مزیت‌های ورود به بازار تانزانیا و انجام فعالیت‌های اقتصادی در آن چیست؟
یکی از این مزیت‌ها آن است که افراد با در اختیار داشتن پاسپورت ایرانی به راحتی می‌توانند حساب لوکال داشته باشند که این موضوع در کمتر کشوری انجام می‌شود. در تانزانیا به راحتی می‌توان حساب بانکی داشت و طی سه روز تا یک هفته یک شرکت ثبت کرد. به همین دلیل سرمایه‌گذاری در این کشور، راحت و سودآور است. همان‌طور که ذکر شد، به دلیل کشش فرهنگی آنجا به سمت ایرانی‌ها، ارتباط با آنجا بستر خوبی دارد که در این خصوص فیلمی با نام ثریا نیز تهیه شده است. در زمینه صنعتی و تولیدی نیز در آنجا اگر قصد راه‌اندازی یک کارخانه را داشته باشیم، هم زمین و هم سوله فراهم است؛ ضمن آنکه تعرفه وارداتی کشورهای آفریقایی معمولا ۲۰ درصد است و اگر کالایی در آفریقا تولید شود، مشمول این تعرفه نیست و کالای تولید شده به راحتی به کشورهای آفریقایی نیز صادر می‌شود. خوشبختانه یکی از مزیت‌های ما نسبت به کشورهای چین، پاکستان و هند در ارتباط با این منطقه، بحث لجستیک است که موجب شده، خط کشتیرانی ایران به‌طور مستقیم با تانزانیا و خصوصا بندر دارالسلام، دایر و ماهانه به صورت منظم‌تر از قبل باشد. به عنوان مثال، هم‌اکنون دو کشتی در ماه با ۳۵ هزار و ۵۰ هزار تن به سمت دارالسلام در حال حرکت است که ابتدا به کنیا و بعد به بندر مومباسا و از آنجا به دارالسلام رفته و بازمی‌گردد که این مزیت باعث تهاتر کالاهای معدنی از سمت تانزانیا و کنیا یا کشورهای همسایه با آن شده و هزینه‌ها را تا حد زیادی رقابتی می‌کند، به‌طوری که در حال حاضر حدود یک‌هزار و ۲۰۰ دلار هزینه حمل از بندر دارالسلام است که هزینه حمل برعکس آن، تنها ۸۰۰ دلار است.
در تانزانیا چه فرصت‌هایی برای سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف کشاورزی، معدنی و… وجود دارد؟
یکی از پایه‌های اقتصادی برای اقتصاد تانزانیا، بخش کشاورزی است. بیش از ۴۴ میلیون هکتار زمین قابل کشت در تانزانیا موجود و فقط ۳۳ درصد از آن‌ها زیر کشت است. به‌طور کل آفریقا در شمار مناطق استوایی قرار گرفته و با وجود داشتن دشت‌های حاصل‌خیز و املاح معدنی، دولت آنجا به شدت از سرمایه‌گذای در این بخش استقبال می‌کند. از جمله محصولات تولیدی این منطقه چایی، قهوه، بادام هندی، پنبه، نیشکر، انگور، پرورش گل، کشت صنعتی، کشت ادویه، گیاهان دارویی، کشت گندم و میوه‌های استوایی است که زمینه صادرات دارد. از دیگر بخش‌های جذاب برای سرمایه‌گذاری شیلات است که به دلیل برخورداری از دو دریاچه خیلی بزرگ آب شیرین و نزدیکی به اقیانوس فراهم شده است و می‌توان از آن برای ماهیگیری، تکنولوژی‌ها و تجهیزات در خود ماهگیری و… استفاده کرد. در بخش معدن چه معادن طلا و سنگ‌های گران‌قیمت و چه فلزات مختلف، امکان سرمایه‌گذاری وجود دارد. از دیگر مزیت‌ها می‌توان به امکان برداشت چوب از جنگل‌ها اشاره کرد که از سوی دولت ممانعتی ندارد. علاوه بر آن، تانزانیا دومین تولیدکننده دام در آفریقا است، ولی تنها یک درصد از دام موجود آننآن فرآوری شده و دارای ارزش افزوده است.
به منظور بهره‌گیری از این فرصت‌ها از سوی دولت و بخش خصوصی چه راهکارهایی باید ارائه شود؟
از جمله این راهکارها، پوشش ریسک‌های سرمایه‌گذاری در کشورهای آفریقایی است. همچنین هزینه رفت و برگشت یک بازرگان یک‌هزار و ۳۰۰ دلار است که مبلغ بالایی به حساب می‌آید. از سوی دیگر، فرآیند امور صندوق ضمانت صادرات و… به‌گونه‌ای است که خیلی از کشورهای آفریقایی را پوشش نمی‌دهد که دولت باید این مسائل را به منظور رفع ریسک‌های سرمایه‌گذاری حل کند. به عنوان مثال، تسهیلاتی برای آفریقا در نظر گرفته شده و اگر این تسهیلات ارزی است، باید مهلت بیشتری داشته باشد. به عبارتی، باید فضاهایی از طرف دولت ایجاد شود که صادرکننده به این بازار متمایل شود.
معمولا در این کشور چه نمایشگاه‌هایی برگزار می‌شود؟
بزرگ‌ترین نمایشگاه سالانه تانزانیا که ۴۸ مورد آن برگزار شده، سبعه سبعه نام دارد و از همه کشورها در آن حضور پیدا می‌کنند. دو کشور چین و ترکیه نیز یک سالن مفصل در آنجا دارند. اگر دولت از شرکت‌های ایرانی در بحث تدوین قوانین و سیاست‌گذاری‌های سازمان توسعه تجارت حمایت کند و به این بخش بودجه‌ای داده شود، قطعا حضور آن‌ها در نمایشگاه هم پررنگ‌تر خواهد بود. با وجود آنکه بودجه‌ای به منظور جبران هزینه شرکت‌ها در نظر گرفته شده، اما متاسفانه این بودجه بعد از بازگشت شرکت ها از نمایشگاه تخصیص داده نمی‌شود و تاکنون هیچ شرکتی نیز موفق به دریافت آن نشده است.
چه چشم‌اندازی را برای این منطقه متصور هستید؟
چشم انداز تانزانیا برای ۲۰۲۵ ایجاد اقتصاد صنعتی توسط بخش تولیدی است. در همین راستا، امکان سرمایه‌گذاری در حوزه پارچه، پوشاک، شکر، چرم، روغن خوراکی، صنایع سنگین، داروها تولید کاشی، کابل و پلاستیک فراهم است. در امتداد ۱۴۲۴ کیلومتر از ساحل که شامل سه دریاچه بزرگ است، فرصت‌های بکری برای ماهیگیری همچون روش‌های متفاوت ماهیگیری، تامین وسایل ماهیگیری و فرآوری ماهی فراهم است. تانزانیت یکی از سنگ‌های گران‌بها است که در این منطقه موجود است و سایر سنگ‌های معدنی شامل طلا، زغال سنگ، الماس، مس، نیکل، کبالت، قلع، سرب، نقره، اورانیوم و برخی از فلزات کمیاب مثل یاقوت سرخ و یاقوت کبود نیز در این منطقه وجود دارد. در این منطقه اکتشاف، استخراج و فرآوری هم وجود دارد.
