پیش نیاز اصلی وضع مالیات برمجموع درآمد چیست؟

قانون مالیات‌های مستقیم به نحوی اصلاح گردد که ضمن وضع مالیات بر مجموع درآمد از طریق تلفیق پایه‌های مالیاتی جداگانه، بخشودگی و هزینه‌های قابل قبول مرتبط با زندگی فرد یا خانوار در نظر گرفته شود.

به گزارش پایگاه خبری دنیای سرمایه و به نقل از خبرگزاری تسنیم، مطابق مبانی نظری دانش اقتصاد و تجارب جهانی، هزینه‌های قابل بخشودگی نوعی تخفیف مالیاتی هستند که با اهدافی همچون عدم فشار مالیاتی به فقرا، رعایت عدالت عمودی و برابری بیشتر در جامعه و تشویق به برخی امور خاص (پرداخت‌های خیریه) در نظر گرفته می‌شود.

بخشودگی‌ها مبالغی هستند که متناسب با هزینه‌های زندگی تعیین و از درآمد مشمول مالیات خارج می‌شوند.

وضع مالیات بر مخارج ضروری خانوار غیرعادلانه است لذا می‌بایست بخشودگی پایه متناسب با بعد خانوار (تعداد اعضای خانواده) و سطح عمومی نیاز جامعه تعیین گردد.

بخشودگی در واقع همان معافیت پایه است. هزینه‌های قابل قبول، مخارج عمده و ضروری زندگی (مثل هزینه‌های درمان و اجاره منزل) هستند که دولت اجازه می‌دهد قبل از محاسبه مالیات از مجموع درآمد افراد کسر شود.

برای محاسبه بدهی مالیاتی مراحل زیر را س\ریمی‌کند:

1. ابتدا درآمد خالص محاسبه شده و سپس بخشودگی‌ها و هزینه‌های قابل‌قبول از آن کسر می‌شود تا درآمد مشمول مالیات به دست آید. (درآمد خالص در واقع از تجمیع انواع مختلف درآمد و کسر هزینه‌های کسب‌وکار به دست می‌آید.)
2. در مرحله بعد بخشودگی‌ها و هزینه‌های قابل‌قبول از درآمد خالص کسر می‌شود تا درآمد مشمول مالیات بر مجموع درآمد به دست ‌آید.
3. درآمد مشمول مالیات در نرخ مالیاتی ضرب شده و بدهی مالیاتی اولیه به دست می‌آید.
4. اعتبار مالیاتی و مالیات‌های علی‌الحساب پرداختی در طول سال از بدهی مالیاتی اولیه کسر شده تا بدهی (طلب) نهایی مالیاتی مؤدی مشخص شود.

می‌توان در طراحی سیستم مالیاتی به جای بخشودگی از اعتبار مالیاتی استفاده کرد.

هزینه‌ی درمان و دارو، هزینه آموزش فرزندان، هزینه اجاره مسکن یا بهره وام خرید مسکن، هزینه کمک به خیریه و هزینه برخی از انواع حق‌بیمه‌ها (بیمه تامین اجتماعی، بیمه درمانی و گاهی بیمه تکمیلی یا بیمه عمر) از هزینه‌های مورد قبول در کشورهای مورد مطالعه برای مالیات بر مجموع درآمد لحاظ می‌شود.

البته ممکن است همه‌ی این موارد به طور همزمان در یک کشور هزینه قابل قبول نباشند و هر کشور تنها بعضی از این موارد را در طراحی سیستم مالیاتی خود به عنوان هزینه قابل قبول در نظر بگیرد.

انگیزه اصلی لحاظ هزینه‌های قابل قبول، کسر هزینه‌های ضروری زندگی در جهت رعایت عدالت است.

همچنین گاهی دولت می‌تواند هزینه‌های برخی فعالیت‌ها را به‌عنوان هزینه قابل‌قبول درنظر بگیرد و به این طریق مردم را به فعالیت‌های مشخصی تشویق کند.

در ایران مالیات بر مجموع درآمد اشخاص حقیقی وجود نداشته و تخفیفات مالیاتی متفرقه برای پایه‌های مالیاتی جداگانه در نظر گرفته شده است.

هرساله در بودجه سالانه بخشودگی‌هایی برای پایه‌های درآمدی مختلف مثل حقوق، مشاغل و اجاره به صورت جداگانه در نظر گرفته می‌شود. همچنین به موجب ماده ۱۷۲ قانون مالیات‌های مستقیم، کمک به مراکز خاص (دانشگاه‌ها، هلال احمر و کمیته امداد و…) هزینه‌ی قابل قبول برای اشخاص حقیقی و حقوقی لحاظ می‌‌شود.

معافیت هزینه‌های درمانی، حق بیمه درمانی و هزینه سفرهای شغلی کماکان در قانون مالیات‌های مستقیم مصوب ۱۳۹۴ (ماده ۹۱ و ۱۳۷) وجود دارد. فهرست هزینه‌های قابل قبول کسب و کار‌های حقیقی و حقوقی نیز در ماده ۱۴۸ قانون مالیات‌های مستقیم آمده است.

لازم به ذکر است که در ایران فهرستی طولانی از معافیت‌های مالیاتی وجود دارد که بسیاری از آن‌ها غیر ضروری است.

ضروری است مطابق مبانی نظری و تجارب جهانی قانون مالیات‌های مستقیم به نحوی اصلاح گردد که ضمن وضع مالیات بر مجموع درآمد از طریق تلفیق پایه‌های مالیاتی جداگانه، بخشودگی و هزینه‌های قابل قبول مرتبط با زندگی فرد یا خانوار در نظر گرفته شود.

ضروری است این هزینه‌های قابل قبول و بخشودگی جایگزین برخی معافیت‌های غیر ضروری شود. هزینه‌های قابل قبول و بخشودگی باید به نحوی باشند که مخارج اصلی و هزینه‌های ضروری مشمول مالیات نگردد تا عدالت و بازتوزیع بیشتری در جامعه محقق شود.