آیا مالیات بر خانه‌های خالی می‌تواند باعث کاهش اجاره‌بهای مسکن شود؟ آرای کارشناسان در این باره متفاوت است اما با این حال برخی می گویند این مالیات در صورت تحقق می‌تواند باعث کنترل نسبی اجاره‌بها در طولانی مدت شود.
آخرین آمار درمورد مالیات وصل شده از منابع مختلف نشان می‌دهد که میزان مالیات دریافتی از مالکان خانه‌های خالی در هشت ماه سال جاری نسبت به هفت ماه سال جاری افزایش چندانی نداشته اما نسبت به شش ماه نخست سال ۱۴۰۱ حدود سه برابر شده است. هرچند طبق آخرین اطلاعات شناسایی خانه‌های خالی که بر اساس قانون مالیات خانه‌های خالی مصوب آذرماه سال گذشته، مشمول مالیات شده‌اند (اگر واحد مسکونی در شهرهای بالای ۱۰۰ هزار نفر بیش از ۱۲۰ روز خالی از سکنه باشد، مشمول مالیات می‌شود و به ازای هر ماه بیش از زمان مذکور، ماهانه مشمول مالیاتی بر مبنای مالیات بر درآمد اجاره به شرح ضرایب سال اول معادل شش برابر مالیات متعلقه، سال دوم معادل ۱۲ برابر مالیات متعلقه و سال سوم به بعد معادل ۱۸ برابر مالیات متعلقه خواهد شد.) موفقیت آمیز نبوده است، اما همچنان این خانه‌ها یکی از منابع درآمدی مالیاتی دولت محسوب می‌شوند.
واقعیت این است که افزایش مالیات‌ها و مالیات‌ستانی از خانه‌های خالی نمی‌تواند راهکاری برای قیمت‌های بازار اجاره بها باشد چرا که افرادی که خانه خالی دارند نیازی به اجاره آن ندارند بنابراین حاضر هستند مالیات دهند. برخی نیز در ایران زندگی نمی‌کنند و این خانه‌ها برای تفریح است و وقتی می‌آیند به خانه می‌روند و برایشان این مالیات‌ها ارزشی ندارد. وی در ادامه اظهار داشت: مالیات خانه‌های خالی نمی‌تواند انگیزه‌ای برای کاهش قیمت اجاره‌بها باشد؛ از طرفی هم قراردادهای صوری نوشته می‌شود که خود این قراردادهای صوری باعث اشتباهاتی در محاسبات خانه‌های خالی می‌شود؛ می‌توان گفت به نوعی فرار مالیاتی با قراردادهای صوری صورت می‌گیرد اما در بازار اجاره‌بها هیچ تأثیری نخواهد داشت.
البته چنین به نظر می آید که طرح مالیات بر خانه‌های خالی نتیجه‌ای نداشته است. این طرح با هدف جلوگیری از احتکار خانه و کمک به خانه‌دار شدن جامعه صورت گرفت و نهایتا با شکست مواجه شد. در حال حاضر یکی از مهمترین چالش‌های پیش رو برای اخذ مالیات از خانه‌های خالی نبود پایگاه‌های اطلاعاتی جامع در کنار برخی ساختارهای معیوب این قانون است که عملا اغلب واحدهای مسکونی خالی از سکنه را از مالیات معاف کرده است و لذا برخی از کارشناسان توصیه می‌کنند در این شرایط اخذ مالیات سالیانه از تمامی زمین‌ها و یا خانه‌ها اگر اجرا می‌شد بیشتر می‌توانست دولت را برای افزایش درآمدهای مالیاتی و یا حل مسکن کمک کند.
متأسفانه اطلاعات دقیقی برای مالیات‌ستانی از خانه‌های خالی وجود ندارد و مساله خانه‌های خالی یک مساله پیچیده در کشور تبدیل گشته است. به این ترتیب مالیات‌گیری از خانه‌های خالی نمی‌تواند راهکاری برای کاهش قیمت مسکن باشد اما می‌تواند ترمزی برای افزایش بی‌دلیل این بازار شود به شرطی که آمار دقیقی از خانه‌های خالی وجود داشته باشد.
نگاهی به قیمت مسکن در تهران
با این حال در هفته ای که گذشت هرچند قیمت مسکن رو به افزایش بود اما باز هم معاملات چندانی در این بازار صورت نگرفت. مراجعه به بنگاه های معاملات املاک نان می دهد که قیمت مسکن در پرمعامله‌ترین منطقه جنوبی تهران طی یک سال گذشته ۶۰ درصد افزایش یافته؛ در حالی که متوسط رشد در شهر تهران ۳۸ درصد و در منطقه ۱ فقط ۲۶ درصد بوده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد آذر و دی ماه سال گذشته در مناطقی از تهران امکان خرید آپارتمان‌هایی با سطح قیمتی ۸۰۰ تا ۹۰۰ میلیون تومان وجود داشت اما در حال حاضر به سختی می‌توان فایل‌هایی با قیمت کمتر از یک میلیارد تومان پیدا کرد.
به طور مثال آذر پارسال در منطقه ۱۵ محله افسریه قیمت پیشنهادی یک واحد ۴۹ متری ۱۴ سال ساخت دارای انباری ۷۵۰ میلیون تومان تعیین شده بود. در منطقه ۱۶ محله جوادیه نیز یک آپارتمان ۵۴ متری هفت ساله دارای امکانات کامل شامل آسانسور، انباری و بالکن ۹۰۰ میلیون تومان به فروش می‌رسید اما در حال حاضر شاید با این نقدینگی بتوان به سختی آپارتمان بالای ۲۰ سال در دو منطقه‌ی مذکور خریداری کرد.
طی یک سال گذشته در منطقه ۱۶ قیمت مسکن با رشد ۴۸ درصد مواجه شده و به ۲۶.۳ میلیون تومان در هر متر مربع رسیده است. در منطقه ۱۵ نیز متوسط قیمت از ۱۶.۶ میلیون تومان در هر متر مربع به ۲۵.۶ میلیون تومان افزایش یافت که شاهد رشد ۵۴ درصدی قیمت بوده‌ایم؛ در حالی که متوسط نرخ افزایش قیمت در شهر تهران ۳۸ درصد اعلام شد. به نظر می‌رسد به دلیل همخوانی سطح قیمت خانه در مناطق جنوبی تهران با درآمد خانوارهای متوسط و پایین، فشار تقاضایی در این مناطق ایجاد شده و با توجه به کاهش ساخت و ساز، قیمت آپارتمان در مناطق جنوبی رشد بیشتری را نسبت به مناطق میانی و شمالی تهران تجربه کرده است. در منطقه ۱۰ نیز که در بین مناطق جنوبی تهران رتبه اول و در کل تهران رتبه دوم از معاملات به خود اختصاص می‌دهد رشد قیمت مسکن طی یک سال گذشته ۶۰ درصد بوده است. مهرماه سال گذشته متوسط قیمت هر متر خانه در منطقه ۱۰ به میزان ۲۰.۳ میلیون تومان بود که مهرماه امسال به ۳۲ میلیون تومان رسیده است.
