به گزارش پایگاه خبری دنیای سرمایه گذاری آنلاین، پالایشگاههای نفتی واحدهای صنعتی بزرگ و بسیار مهمی هستند که در آنها نفت خام به موادی مانند گاز مایع، نفت سفید، بنزین، گازوئیل، نفت کوره و دیگر فراورده‌های نفتی تبدیل می‌شود. پالایشگاههای نفتی به صورت مجتمع‌های بزرگ متشکل از واحدهای مختلف که توسط خطوط لوله بهم متصل می‌شوند، فعالیت می‌کنند. ظرفیت عملیاتی پالایشگاههای روزانه‌ی پالایشگاههای نفت ایران در حدود ۲،۲۲۵،۰۰۰ بشکه در روز است. میانگین سن این پالایشگاه‌ها بیش از ۳۵ سال می‌باشد. تنها مالکیت دو پالایشگاه آبادان دولتی باقی مانده‌اند. پالایشگاه آبادان به عنوان بزرگترین مجتمع پالایشگاهی و پالایشگاه کرمانشاه به عنوان کوچکترین مجتمع پالایشگاهی محسوب می‌شوند. تمامی پالایشگاه‌ها در حال اجرای طرح‌های توسعه‌ای و بهینه‌سازی به منظور افزایش بهره‌وری و تولید محصولاتی با شرایط استاندارد کیفی و زیست محیطی هستند. هر اندازه پیچیدگی پالایشگاه بیشتر باشد، توان تبدیل خوراک سنگین نفتی به محصولات سبک‌تر، باکیفیت‌تر و با ارزش‌تر بیشتر شده و ایجاد ارزش افزوده پالایشگاه ارتقاء می‌یابد. شاخص پیچیدگی نلسون (NCI ) انواع فرآورده‌های نفتی را که یک پالایشگاه نفت می‌تواند تولید کند را در نظر گرفته و در مقیاس ۱ تا ۲۰ اندازه‌گیری می‌کند, هر چه مقدار NCI بالاتر باشد، پالایشگاه می‌تواند محصولات با ارزش‌تر که نیازمند تکنولوژی بالاتری هستند تولید کند. برای ساخت و بهره برداری از یک پالایشگاه با NCI بالاتر می‌بایست مخارج بیشتری انجام داد که این موضوع منجر به تولید فرآورده‌های سودآورتری می‌گردد. متوسط این شاخص در ایران ۵.۷۵ است. متوسطی که فاصله‌ی به شدت قابل تامل با شاخص ۱۴ در پالایشگاههای برتر جهان دارد. بین پالایشگاههای ایران، پالایشگاه شازند اراک با شاخص اسمی پیچیدگی نلسون ۹.۳۸ بالاترین رتبه را دارد و پالایشگاه آّبادان با شاخص ۳.۶۴ کمترین رتبه را دارا می‌باشد. در نمودار زیر لیست NCL شرکت‌های پالایشی ایرانی را مشاهده می‌کنید. لیست پالایشگاههای نفتی ایران عبارتند از:
۱)پالایشگاه نفت آبادان، ۲)پالایشگاه نفت اراک، ۳) پالایشگاه نفت اصفهان، ۴) پالایشگاه نفت بندرعباس، ۵) پالایشگاه نفت تبریز، ۷) پالایشگاه نفت تهران، ۷) پالایشگاه نفت جی، ۸) پالایشگاه نفت کرمانشاه، ۹)،پالایشگاه نفت لاوان، ۱۰) پالایشگاه ستاره خلیج فارس.
در میان پالایشگاههای کشور، پالایشگاه آبادان در سال ۱۲۹۱، پالایشگاه کرمانشاه در سال ۱۳۰۱، پالایشگاه تهران در سال ۱۳۴۷، پالایشگاه شیراز در سال ۱۳۵۲، پالایشگاه لاوان در سال ۱۳۵۴، پالایشگاه تبریز در سال ۱۳۵۷ و پالایشگاه اصفهان در سال ۱۳۵۸ به بهره‌برداری رسیدند. پالایشگاه بندر عباس هم در سال ۱۳۷۱ و پالایشگاه شازند اراک نیز در سال ۱۳۷۳ و پالایشگاه ستاره نفت خلیج فارس در سال ۱۳۹۷به بهره‌برداری رسیدند. عمر مفید پالایشگاه‌ها در جهان بین ۲۵ تا ۳۰ سال است، با این استاندارد تنها دو پالایشگاه کشور در زمره پالایشگاههای استاندارد به لحاظ «عمر» قرار می‌گیرند و سایر پالایشگاه‌ها غیر‌استاندارد به شمار می‌روند. متوسط سن صنعت پالایش کشور حدود ۵۰ سال است که همین موضوع باعث کیفیت پایین فرآورده‌های نفتی ایران شده است و نوسازی و بهینه‌سازی شرکت‌های پالایشی به طوری که که پیش‌بینی می‌شد نتوانسته است منجر به افزایش کیفی فرآورده‌های نفتی شود.
بر اساس داده‌های ردیابی نفت‌کش‌های شرکت اطلاعات تجاری کپلر(Kpler)، صادرات نفت خام و میعانات گازی ایران در ماه اکتبر سال ۲۰۲۳ به ۱.۸۱۲ میلیون بشکه در روز رسید که بالاترین میزان از سال ۲۰۱۹ و حدود ۳۷۰،۰۰۰ بشکه در روز بیشتر از سپتامبر ۲۰۲۳ است. با این حال، بخشی از این به دلیل فروش ذخیره نفت شناور روی آبها بوده است و نه رشد تولید نفت خام. ذخایر شناور نفت خام ایران در ماه اکتبر ۲۰۲۳ حدود ۱۰ میلیون بشکه یا ۳۲۲،۰۰۰ بشکه در روز کاهش یافته است. ایران ۱.۵ میلیون بشکه در روز از مازاد تولید نفت خود و همچنین ۳۲۲،۰۰۰ بشکه در روز ذخایر flouting صادر می کرد. ایران در اواسط سال ۲۰۲۲ حدود ۶۰ میلیون بشکه نفت خام شناور فروخته نشده در تانکرها و ۵۰ میلیون بشکه میعانات گازی ذخیره داشته است، اما تا اواخر اکتبر ۲۰۲۳ به ترتیب به ۲۶ میلیون بشکه و ۱.۵ میلیون بشکه کاهش یافته بود.
از آنجایی که کشور روزانه ۶۵۰،۰۰۰ بشکه میعانات گازی تولید می کند. ۲۰۰۰۰۰ بشکه در روز مازاد صادرات دارد. اگر ادعاهای وزارت نفت درست باشد و ایران ۳.۴ میلیون بشکه در روز نفت خام تولید می کند، باید ۱.۶۵ میلیون بشکه در روز نفت خام و همچنین ۰.۲ میلیون بشکه در روز میعانات گازی را صادر کند. با این حال، همانطور که در بالا ذکر شد، این کشور ۱.۸۱۲ بشکه در روز نفت در ماه اکتبر صادر کرد که شامل حدود ۳۲۲،۰۰۰ بشکه فروش نفت خام شناور بود.
بنابراین، ایران در ماه اکتبر ۲۰۲۳ تنها ۱.۵ میلیون بشکه نفت خام و میعانات گازی مازاد برای صادرات داشته است. این بدان معناست که تولید نفت خام مطابق با برآوردهای اوپک و آژانس بین المللی انرژی حدود ۳.۲ میلیون بشکه در روز بود نه ۳.۴ میلیون بشکه در روز که وزارت نفت اعلام کرده است. بر اساس گزارش کپلر، ایران هنوز ۲۶ میلیون بشکه ذخیره نفت خام شناور برای فروش دارد.
اسداله غلامپور مدیر ارشد حوزه انرژی
