از ديرباز ايران به عنوان چهارراه بينالمللي حملونقل شناخته شده است. در گذشتههاي دور، اين وضعيت از منظر ژئوميليتاريسم (جغرافياي نظامي) يک تهديد محسوب ميشد؛ اما اکنون همان تهديدها، از منظر ژئواکونوميسم (جغرافياي اقتصادي) يک فرصت بينظير قلمداد ميشود. امروزه نيز اگر باورهاي ديرين که منبعث از ترس ناشي از تهديدهاي گذشته بودند، مانعي در مسير توسعه نشوند، اين فرصتها ميتوانند همچون منبعي با درآمد پايدار، موجي از ثروت و سرمايه را به اقتصاد کشومان سرازير کنند و جهشي عظيم در صنعت حملونقل داخلي، صنعت ميراث فرهنگي و گردشگري و… پديد آورند.
وجود کريدورهاي ريلي و جادهاي در شمال – جنوب و شرق – غرب و آسمان امن و ايمن براي عبور ايرلاينها و همچنين سواحل گسترده با آبهاي عميق در جنوب و شمال کشورمان، همگي نشانههايي از فراواني اين ثروت طبيعي و خدادادي دارند و فقط کافي است که با نگرشي نو و ثروتآفرين به آنها توجه کرد و برنامههاي کاربردي و سرمايهپذير براي آنها طراحي و به اجرا گذاشت. هر چند خوان نعمت در اين حوزه، غني و بسيار گسترده است؛ اما به دليل عملکردهاي ناکافي گذشته، هماکنون شاهد افزايش رقبا در منطقه و راهاندازي کريدورهاي جديد بينالمللي ريلي و جادهاي، تغيير مسير ايرلاينها و عدم پهلوگيري کشتيها در بنادر هستيم که اين رويدادها، در حال حاضر ظرفيت حملونقل کشورمان را با تهديدهاي جديد مواجه ساختهاند.
بهرهبرداري از بندر گوادر در پاکستان به عنوان رقيب بندر چابهار، بندر فاو در عراق به عنوان رقيبي براي بنادر امام (ره) و شهيد رجايي و…، توسعه حملونقل ترکيبي در کشورهاي شمالي و جنوبي و ميزباني کشورهاي عربي از ايرلاينها و… همگي نشانگر جاماندگي صنعت حملونقل کشورمان نسبت به تحولات روز دنيا دارد که چنانچه برنامهاي منسجم براي آنها انديشيده نشود، چهبسا فرصتها همچون هماي سعادت از بام اين مرز و بوم به پرواز درآيد و با نشستن بر بام کشورهاي همسايه، آه و افسوس را براي آيندگان بر جاي بگذارد. البته در اين برهه از زمان، عزم فعالان اين عرصه نيز ستودني و قابل تقدير است. نشستهاي پياپي با مسئولان جادهاي و ريلي کشورهاي همسايه، حضور پر رنگ در نشست تراسيکا (کميسيون بين الدولي کريدورهاي اروپا، قفقاز و آسيا)، همکاري معنادار با UIC (اتحاديه بينالمللي راهآهنها)، عقد تفاهمنامههاي بينالمللي با کشورهايي نظير افغانستان، ترکمنستان، ازبکستان، روسيه، آذربايجان، عراق، ترکيه و ديگر کشورها، همگي حاکي از تلاش جدي مجريان براي استفاده از فرصتها در اين صنعت پر رقيب را دارند.
نبايد از خاطر برد که با وجود اين حجم از تهديدها، در سال 1403 براي وزارت راه و شهرسازي بودجهاي معادل 68 هزار و 521 ميليارد و 369 ميليون تومان در نظر گرفته شده که نهتنها با اين حجم کم از بودجه، جهشي در اين عرصه رخ نخواهد داد، بلکه امکان رکود و از دست رفتن فرصتهاي تاريخي نيز فراهم خواهد شد. فارغ از تمامي تهديدهايي که از آنها ياد شد، هماکنون اين صنعت با مشکلات عديده داخلي نيز مواجه است که ميتوان به کاهش شديد لوکوموتيو و واگن مسافري در بخش ريلي، فرسودگي ناوگان حملونقل باري جادهاي، تحريم کشتيراني ايران و تحريم بسياري از ايرلاينها از جمله شرکت هواپيمايي ايراناير اشاره کرد که اگر چارهاي براي آنها انديشيده نشود، همچنان شاهد افزايش مشکلات در اين صنعت استراتژيک و مهم کشورمان خواهيم بود. مشکلاتي که هر چند بغرنج به نظر ميرسند؛ اما قطعا با تدبير و نگاه نو دولت و مجلس شوراي اسلامي و همچنين تخصيص بودجه کافي و همراهي ملت با سرمايهپذيري داخلي و خارجي قابل حل خواهند بود.
